|
юради. Демак, қачон одил бўлсангиз, у ҳолда биттадан кўпроғига уйланинг, биттани ихтиёр қилишингиз зулмга ўтиб кетмаслигингизга яқинроқдир. Оятдаги «зулмга ўтиб кетмаслигингизга яқинроқдир» сўзининг маъноси эса зулм қилмаслигингиз осонроқдир, демакдир. Чунки «авл»нинг маъноси жабр-зулмдир. Оиша р.а. Пайғамбар с.а.в.дан ривоят қилган:
«أن لا تعولوا: أن لا تجوروا»
«Анло таъувлув - зулм қилмаслигингиз, деган маънодадир».
Оят кўпхотинликка рухсат бериб, уни тўрттага чеклаб қўяди. Лекин уларнинг ўртасида адолатли бўлишга буюради ва адолатсизлик қилиб қўйишдан қўрққан вақтда битта билан кифояланишга тарғиб қилади. Чунки адолатсизликдан қўрққан вақтда биттага чекланиш зулм қилмасликка яқинроқдир ва бу эса мусулмон киши ўзида гавдалантириши лозим бўлган сифатлардан биридир.
Лекин шуни эсда тутиш лозимки, кўпхотинликка рухсат берилишида адолат шарт эмас, балки адолат қилиш бир неча аёлга уйланган киши ҳолатининг ва бундай ҳолатда риоя қилиши лозим бўлган ишнинг ҳукмидир ҳамда адолатсизлик қилиб қўйиш хавфи бўлганда битта аёлга чекланишга қилинган тарғибдир. Бунинг сабаби шуки:
}طَابَ لَكُمْ مِنَ النِّسَاءِ مَثْنَى وَثُلاَثَ وَرُبَاعَ {
– „Сизлар учун никоҳи ҳалол бўлган аёлларга иккита, учта, тўрттадан уйланаверинглар“, [4:3]
дейилиши билан жумла тамом бўлади. Бунинг маъноси - кўпхотинлик мутлақ жоиз. Сўнг жумла тугаб, кейинги жумла янгидан бошланади:
}فَإِنْ خِفْتُمْ {
– „Энди агар… қўрқсангиз…“. [4:3]
Бу жумла шарт бўлиши мумкин эмас, чунки у олдинги жумлага шарт бўлиб боғланмаган, балки у янгидан бошланган жумладир. Агар Шореъ унинг шарт бўлишини хоҳлаганда эди: «Агар адолат қилсангиз, ўзингиз ёқтирган аёллардан иккита, учта ва тўрттадан уйланинглар», деган бўлар эди. Оятда эса бундай дейилмаган. Демак, адолат шарт эмас. Балки адолат қилиш аввалги ҳукмдан бошқа, алоҳида шаръий ҳукмдир. Чунки биринчи ҳукм тўрттагача уйланишга рухсат беради ва кейин бошқа ҳукмни келтириб, киши «кўп хотинли бўлсам, улар ўртасида адолат қила олмайман», деб билса, биттага чекланиши яхшироқ эканини баён қилади.
Бундан маълум бўладики, Аллоҳ Таоло кўпхотинликка бирор чекловсиз, шартсиз ва иллат баён қилмасдан рухсат берган. Ҳар бир
122-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181