|
тарафдан. Бошқа тарафдан эса наҳий (тақиқ) умумий бошқарувга қаратилган, чунки у ишни бошқаришдир. Ҳадиснинг маъноси мана шунга далолат қилади. Энди қозилик мавзуига келсак, у халифа ва волийнинг ишидан фарқ қилади. Халифа ёки волийнинг вазифаси - ишлар хусусида унга даъво қилинадими ёки даъво қилинмайдими, қозининг ҳукми унга тақдим этиладими ёки йўқми, бундан қатъий назар, бу ишларда шариатга зид ҳолатни кўрса - ҳукмни бевосита ижро этишдир. Чунки халифа ёки волий даъвогарсиз ҳам қонунбузарни маҳкамага тортади ва унга ҳукмни ижро қилади. Демак, у ижрочидир. Қози эса иккита даъвогар мавжуд бўлиб, улардан бирининг арз қилиши сабабли даъво мавжуд бўлсагина ҳукм чиқаради. Демак, у даъво мавжуд бўлсагина ҳукм чиқаради. Агар даъвогар бўлмаса, ҳукм чиқармайди. У жиноий ишни кўриб чиқиб мажбур қилиш йўли асосида ушбу жиноий иш хусусидаги Аллоҳ Таолонинг ҳукми ҳақида хабар беради. Қозида ижро қилиш ҳуқуқи мутлақо йўқ. Бироқ, у ҳоким ва қози этиб тайинланган вақтда, ҳоким сифатида ижро қилади ва қози сифатида ҳукм чиқаради. Шунга кўра, қозилик воқелиги ҳокимлик воқелигидан ўзгачадир. Демак, юқоридаги ҳадис қозига тўғри келмайди. Бундан ташқари, қозилик бирор нарсада бошқарув доирасига кирмайди. У ўзи қози этиб тайинланган шаҳар аҳолисидан бирор кишига, ҳаттоки даъвогарларга ҳам бошлиқ эмас ва унга итоат этиш вожиб ҳам эмас. Балки жиноий иш хусусида ҳукм чиқарса, унинг ҳукмини ижро этиш вожиб бўлади. Чунки у қозининг буйруғи эмас, Аллоҳнинг ҳукмидир. Қозининг ҳукми маҳкама мажлисида чиқарилсагина қозининг ҳукми деб ҳисобланади. Шу сабабли, маҳкама мажлисидан ташқарида бирор ҳодисани кўрса ёки эшитса, модомики бу кўриш ва эшитиш маҳкама мажлисида бўлмас экан, кўрган ёки эшитган ҳодисасига асосланиб ҳукм чиқаришга ҳаққи йўқ. Ҳокимнинг ҳолати эса бунинг акси бўлиб, ҳар қандай ҳолатда ҳам унга итоат этиш вожибдир. Ҳукм чиқариш учун унинг муайян мажлиси бўлмайди. Балки у уйида ҳам, йўлда ҳам, давлат марказида ҳам - ҳамма жойда ҳокимиятни бошқаради ва унга итоат этиш вожиб. Расулуллоҳ с.а.в. дедилар:
«ومن يطع الأمير فقد أطاعني»
79-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181