|
Ҳукм юритиш Китоб ва Суннат билан чекланганлиги Қуръон оятларида равшан баён этилган. Аллоҳ Таоло марҳамат қилади:
وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ فَأُوْلَئِكَ هُمْ الْكَافِرُونَ
- “Кимки Аллоҳ нозил қилган нарса билан ҳукм қилмаса, ана шулар кофирдирлар”. [5:44]
وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ فَأُوْلَئِكَ هُمْ الظَّالِمُونَ
- “Кимки Аллоҳ нозил қилган нарса билан ҳукм қилмаса, ана шулар фосиқдирлар”. [5: 47]
وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ فَأُوْلَئِكَ هُمْ الْفَاسِقُون
- “Кимки Аллоҳ нозил қилган нарса билан ҳукм қилмаса, ана шулар лозимдирлар”. [5:45]
Бу ҳукмни Аллоҳ нозил қилган нарсага чеклаш демакдир. Аллоҳ Саййидимиз Муҳаммад с.а.в.га нозил қилган нарса лафз ва маъноси билан нозил бўлган Суннатдир.
Ҳоким Китоб ва Суннат билан ҳукм юритишга чекланган. Шореъ Китоб ва Суннат асосида ижтиҳод қилишни, яъни у иккисини тушуниб, ундан ҳукм истинбот қилиб олишда бор кучини сарфлашга рухсат берди. Ривоят қилинадики: “Расул с.а.в. Муозни Яманга юбораётиб, сўрайдилар: “Нима билан ҳукм қиласан?” Муоз жавоб берди: “Аллоҳнинг Китоби билан”. Расулуллоҳ дедилар: “Агар тополмасангчи?” “ Расулуллоҳ Суннати билан” - жавоб берди Муоз. “Агар тополмасангчи?”- сўради Расулуллоҳ. “Фикрим билан ижтиҳод қиламан”,- жавоб берди Муоз. Шунда Расулуллоҳ Аллоҳ элчисининг элчисини Аллаҳу унинг элчиси суйган ишга мувофиқ қилган Аллоҳга ҳамду санолар бўлсин - дедилар”. Шореъ ҳоким учун ижтиҳодда хато қилса, битта ажр белгилади ва бу билан уни ижтиҳодга тарғиб қилиб, нусус(нас)ларнинг зоҳирида қотиб қолишдан узоқлаштираяпти. Бухорий Амр Ибн ал-Осдан ривоят қилади: “Ҳоким ҳукм қилганда ижтиҳод қилса ва тўғри топса, у учун иккита ажр. Агар ҳукм қилганда ижтиҳод қилиб, хато қилса, у учун битта ажр”. Шариат бошқарув қонунларини фақат Ислом аҳкомларига чеклади ва бунда қаттиқ турди. Шариат ҳоким хато қилса ҳам унга ижтиҳод ҳуқуқини берган бўлса-да, бошқарувни Ислом қонунларига чеклади ва ўзга қонунлар билан бошқаришдан, ҳаттоки Исломдан бошқа манбадан ҳукм сўрашдан ёки Ислом қонунлари билан бир қаторда бошқа қонунлар билан ҳукм юритишдан қайтарди. Аллоҳ Расули с.а.в.га хитобан шундай дейди:
وَأَنْ احْكُمْ بَيْنَهُمْ بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ وَاحْذَرْهُمْ أَنْ يَفْتِنُوكَ عَنْ بَعْضِ مَا أَنزَلَ اللَّهُ إِلَيْكَ
- “Улар ўртасида Аллоҳ нозил қилган нарса билан ҳукм қилинг, уларнинг ҳоҳишларига эргашманг. Аллоҳ сизга нозил қилган айрим нарсадан чалғитишларидан эҳтиёт бўлинг”. [5:49]
78-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95