|
ХАЛҚАРО АҲВОЛНИ ТУШУНИШ
Халқаро аҳвол - халқаро майдонда таъсирга эга давлатлар ўртасидаги алоқалар структурасидир. Халқаро майдонда иш олиб бораётган давлатлар кўп бўлса-да, лекин таъсир ўтказаётган давлатлар оздир. Давлатлар кучли ва заиф бўлиб туриш эътибори билан улар ўртасидаги алоқалар ўзгариб туради. Бу ўзгаришлар гоҳида урушлар сабабли юзага келади, уруш бир давлатни йўқотиб, бошқа бирини халқаро майдонда таъсир жиҳатидан заифлаштиради, сўнг уни ўрнини бошқа давлат эгаллашга интилади. Гоҳида эса, аста-секин тараққий этиш натижасида тинчлик холатида ҳам бир давлат кучайиб, бошқаси заифлашади. Лекин ўзгаришлар ясашда уруш актив таъсирга эга. Давлатлар кучли ва заиф бўлиб ўзгариб туриши натижасида халқаро майдондаги бош алоқалар, баъзан жузъий алоқалар ҳам ўзгариб туради. Халқаро майдонда таъсирга эга давлатларнинг кучли ёки заиф бўлиши ва уларнинг ҳолатларида ўзгаришлар бўлиши тез кечмагани туфайли халқаро мавқеда ўзгаришлар бўлиши ҳам узоқ вақтни талаб қилади.
Давлатнинг кучлилиги ҳарбий кучигагина чекланмайди, балки моддий, фикрий ва маънавий кучларни ҳам ўз ичига олади, яъни оламга рисолат сифатида олиб чиқиладиган мабда, ҳарбий ва иқтисодий кучлар, сиёсий ишларда моҳирлик ва дипломатия алоқаларида усталиклардан иборат.
Давлат ҳалқаро майдонда бошқа давлат билан курашишда ҳалқаро вазиятдан келиб чиқиб ишлатиш мумкин бўлган энг таъсирли кучлардан фойдаланади. Мабдаий, ҳарбий ва иқтисодий кучларнинг ҳар-бирида манфаатлар келтириш, шу манфаатларни ҳимоя қилиш ва давлат учун ҳалқаро майдонда ҳалқаро мавқе ва ҳайбат пайдо қилиш имконияти мавжуд. Чунки уларнинг ҳар бири билан кучли сиёсий нуфузга эга бўлиш мумкин. Лекин ҳарбий куч энг кўринган ва актив куч бўлиб қолади, негаки у - давлат рамзи ва унинг асосий кучидир. Сиёсий кишиларнинг ишлари орқасида ҳарбий кучлар туради, чунки бошқа кучлар муваффақиятсизликка учраганда ҳарбий кучга мурожаат қилиш мумкин.
Ҳарбий куч уни ишлатиш иродаси билан чамбарчас боғлиқдир. Ироданинг кучли бўлиши у учун куч бўлса, унинг заиф бўлиши у учун заифликдир. Давлат ўзидан анча кучли давлатга қарши чиқишда ёки икки давлат орасида ҳарбий кучлар қуролланиш пойгаси сабабли бир-бирини тўла вайрон қиладиган даражада кучайганда ҳарбий кучларни ишлатиш иродаси заифлашади. Бу вақтда далатнинг кучли бўлишида мабда кучи, иқтисодий, дипломатик алоқалар ва сиёсий ишлар каби бошқа элементларнинг муҳим аҳамияти яққол кўринади.
22-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95