|
– „Бу ерда бир-бирига қўшни бўлган бўлак-бўлак (яъни унумдор ва шўр) ерлар, узумзор боғлар, экинзорлар ва шохлаб кетган ва шохламаган хурмолар бўлиб (уларнинг ҳаммаси ҳам) бир сув билан суғорилур. (Лекин) Биз уларнинг айримларидан айримларини таъмлироқ-ейишлироқ қилиб қўюрмиз. Албатта, бунда ҳам ақл юргизадиган қавм учун оят-ибратлар мавжуд“. [13:4]
Аллоҳ Субҳонаҳу борлиқ оятлари ҳақида фикр юритишга чақирганда «тафаккур» сўзидан ўзга бир неча сўзларни ҳам ишлатди. Бунга мисол тариқасида юқоридаги оятларда келган «Ибрат-эслатма оладиган», «ишонадиган», «шукур қиладиган» ва «ақл-идрок қиладиган» сўзларидир. Булар тафаккур сўзига маънодош бўлиб, унинг ўрнига келган сўзлар эмас. Балки тафаккурнинг натижаси, унинг маҳсулидир. Киши борлиқ оятларида тафаккур қилар экан унда иймон, ибрат, шукрона, ишонч ва ақл-идрок ҳосил бўлади. Тафаккур бир дарахт бўлса, булар унинг мевасидир.
Ҳа, иймон, шукрона, ишонч ва ақл-идрок - булар тафаккурнинг махсули экани маълум. Лекин бу ўринда эслатма-ибрат сўзини қандай тушуниш мумкин?
Ҳақ Субҳонаҳу сураи Нахлдаги:
إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَذَّكَّرُونَ
– „… Албатта бунда ибрат-эслатма олувчи қавм учун оят бордир“. [16:13]
ва сураи Ғофирдаги:
هُوَ الَّذِي يُرِيكُمْ آيَاتِهِ وَيُنَزِّلُ لَكُمْ مِنَ السَّمَاءِ رِزْقًا وَمَا يَتَذَكَّرُ إِلاَّ مَنْ يُنِيبُ
– „У сизларга оятларини намоён этиб осмондан ризқу-рўз ёғдиргувчи Зотдир. (Лекин бундан) инобат-илтижо қиладиган кишигина эслатма ибрат-олур“. [40:13]
деган ва бошқа сураларида ҳам учрайдиган шу маънодаги сўзларнинг маъноси нима? Уларнинг маъноси аввалда бўлиб ўтган ишни эслашдир. Бирор иш бўлиб ўтган бўлмаса эслаш пайдо бўлмайди. Ҳар бир инсоният яратган Аллоҳга ишонгай. Киши борлиқ оятларига разм солиб тафаккур қилар экан яралган чоғида Аллоҳга келтирган иймони ёдига тушади. Аввалда иймон келтирмаган бўлганда, борлиқ оятлари ҳақида фикр юритганда нимани эслар эди?
Аллоҳни «Аъроф» сурасидаги сўзи фикримизнинг ёрқин далилидир.
وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُوا بَلَى شَهِدْنَا أَنْ تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَذَا غَافِلِينَ -172, أَوْ تَقُولُوا إِنَّمَا أَشْرَكَ آبَاؤُنَا مِنْ قَبْلُ وَكُنَّا ذُرِّيَّةً مِنْ بَعْدِهِمْ أَفَتُهْلِكُنَا بِمَا فَعَلَ الْمُبْطِلُونَ -173,
22-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100