|
Бу ақл икки хилдир. Бири Ҳақ Таолого табиий бўсуниш ва итоат этиш доирасидан чиқиб, унга Ислом таклиф қилинганда қабул қилган ва Аллоҳ Таолога ихтиёран бўсинган кишининг ақлидир. У ўз масъулиятларини англаган, ўзи қабул қилган Ислом вазифаларини зиммасига олиш учун отланган ёрқин фикр юритувчи ақлдир. У мусулмон инсоннинг ақлидир. Исломни қабул қилган ушбу ақл Ҳақ Таолонинг қонуни асосида ҳаракатланаётган борлиқ карвонидан ажралмай, у билан бирга Парвардигори оламга итоат қилишда давом этади, ҳатто шу борлиққа йўлбошчи бўлади.
Иккинчиси эса ўзлигидан ғурурланиш ва лаёқатларига ишониш мағрурлантирган кишининг ақлидир. Бу ақл Аллоҳ Таолога табиий бўсиниш ва итоат қилиш доирасидан чиқиб ихтиёрий бўйсиниш доирасига кирмади. Ўзлигидан мағрурлангани учун қўполлик билан мутакаббирлик қилди. Лаёқатларига ишонгани учун алданиб саркашлик қилди. Бу ақл кофир инсоннинг ақлидир. Кофир мутакаббирлиги ва саркашлиги сабабли борлиқ карвонининг йўналишига қарши юриб, Аллоҳнинг ғазаби ва азобига учради.
Ер, ундаги мавжудот, қуёш, унинг нури, ой, унинг ёғдуси, биз билган ва билмаган бошқа жисмлар, буларнинг барчаси Ҳақ Таолонинг итоаткор ва бўсинувчи борлиқ карвонида бир-биридан ажралмаган ҳолда ҳаракатланади. Бу карвоннинг олдинги қаторида мусулмон инсон ва унинг ақли юради. Кофир инсон ва унинг ақлидан бошқа бирор нарса бу карвондан ажралмади. Шунга кўра, борлиқнинг гўзал йўналишига қарши чиққан, Халлоқи оламга итоат этмайдиган мавжудот фақат кофир инсон ва унинг ақлидир.
Аллоҳ Субҳонаҳу ва Таоло «Ҳаж» сурасида марҳамат қилади:
أَلَمْ تَرَى أَنَّ اللَّهَ يَسْجُدُ لَهُ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَمَنْ فِي الأَرْضِ وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ وَالنُّجُومُ وَالْجِبَالُ وَالشَّجَرُ وَالدَّوَابُّ وَكَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ وَكَثِيرٌ حَقَّ عَلَيْهِ الْعَذَابُ وَمَنْ يُهِنِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ مُكْرِمٍ إِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ مَا يَشَاءُ
– „(Эй Муҳаммад), сиз осмонлардаги ва ердаги бор жонзот, қуёш, ой, юлдузлар, тоғлар, дов дарахтлар ва барча жониворлар ҳамда кўпдан-кўп инсонлар ёлғиз Аллоҳга сажда қилишини (бош эгишини) кўрмадингизми?! Кўп одамларга эса кофир бўлганлари сабабли азоб ҳақ бўлгандир. Кимни Аллоҳ хор қилиб қўйса, уни ҳеч ким азиз қила олмас. Албатта Аллоҳ ўзи хоҳлаган ишни қилур“. [22:18]
«Рум» сурасида ушбу оятларни эслатади:
أَوَلَمْ يَتَفَكَّرُوا فِي أَنفُسِهِمْ مَا خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا إِلاَّ بِالْحَقِّ وَأَجَلٍ مُسَمًّى وَإِنَّ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ بِلِقَاءِ رَبِّهِمْ لَكَافِرُونَ
– „Ахир улар ўзларича Аллоҳ осмонлар ва ерни ҳамда улар орасидаги бор нарсани фақат ҳақ (қонун) ва белгиланган муддат билан яратгани ҳақида тафаккур қилиб кўрмадиларми?! Дарҳақиқат бу одамларнинг кўпчилиги қайта тирилиб, Парвардигорларига рўбарў бўлишни инкор қилгувчилардир“ [30:8]
7-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100