|
– „Пайғамбар ўзи сизларга ато этган нарсани олинглар, у зот сизларни қайтарган нарсадан қайтинглар“, [59:7]
оятлари ҳокимнинг шаръий ҳукм билан иш юритмаслигини гуноҳ ёки куфр, деб эътиқод қилишингизга кифоядир.
Ислом диёрларида ишларни бошқариш шаръий ҳукмлар йўлидан борса, ўта осон бўлади. Йўлнинг боши шу бўлса, муваффақият қозониш енгил ва кафолатли бўлади. Шунинг учун ҳам одамларда топқирликни вужудга келтириш енгил кечади. Чунки иш шаръий ҳукмларни сиёсий фикрларга айлантиришдан бошланади. Бу енгил ва қулай ишдир. Энди иккинчи иш қоляпти. У тез мулоҳазакорлик ёки воқени тез илғаб олиш. Бу иш юзага келтириш ва тарбияга муҳтож. Эътибор беришнинг ўзи кифоя қилмайди. Воқени тез илғаб олиш, яъни тез мулоҳазакорликни вужудга келтириш билан топқирликни вужудга келтириш ўртасида фарқ бор. Юқорида айтиб ўтганларимиз, гарчи топқирликни вужудга келтириш борасида айтилган бўлса-да, тез мулоҳазакорликни пайдо қилишга қаратилган. Чунки топқирликни вужудга келтирадиган омил унинг ўзи. Гарчи у бирламчи марказ бўлса-да, топқирлик борасида иккинчи даражали, деб эътибор қилинади. Чунки уни ақидага, ақлдан келиб чиқадиган шаръий ҳукмларга боғлаш топқирликни вужудга келтиради.
Тез мулоҳазакорликни пайдо қилишнинг ўзи кифоя қилмайди. У бирламчи марказ бўлса ҳам, топқирликни вужудга келтирмайди. Сўзловчининг мақсадини билиш ҳам шарт. Бу мақсад унинг ўзи тушунаётган ва уни ақидадан келиб чиққан деб билаётган шаръий ҳукм билан боғланишдан англанади. Шунга кўра уни боғлаш ва мақсадни билиш учун бирлаштирувчи омилнинг бўлиши шарт. Ана шунда тез мулоҳазакорлик деган нарса юзага келади. Айтилаётган гап, бўлаётган воқеликнинг ўзи тез мулоҳазакорликни вужудга келтирса-да, модомики у бирлаштирувчи омилга боғланмас экан, тингловчиларда топқирлик ҳосил бўлмайди.
Шунга кўра Исломий умматдек бир уммат фикратни исломий фикрга айлантириш имконини қилолса, кундалик воқеалар ақидадан келиб чиққан ҳукмларга боғланиб, унда топқирлик юзага келади. Демак, масала гарчи сиртдан воқени тез илғаб олиш, яъни тез мулоҳазакорликни вужудга келтиришга алоқадор кўринса-да, аслида фикратни ва шаръий ҳукмни сиёсий фикрга айлантиришга алоқадор бўлган топқирлик масаласидир. Шунинг учун ҳам биз тез мулоҳазакорлик ёки воқени тез илғаб олиш деган нарсаларга парво қилмай, бор эътиборимизни исломий фикратни ва шаръий ҳукмларни сиёсий фикрга айлантиришга қаратамиз. Шунга биноан, умматда ёки шахсларда топқирликни вужудга келтириш энг аввало исломий
60-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61