|
тарздагина ҳосил бўлади. Чунки ясамаликдан фойда йўқ. Ундан муносиб чора ҳам чиқмайди. Негаки ясамалик суст фикр билан тез фикр ўртасидаги ҳолатдир. Яна ҳам тўғрироғи, у суст фикрлашни тез фикрлашга олиб ўтишдир. Бу ҳолат вақтинча. Вақтинча бўлиши лозим. У ғоя эмас, восита. Восита бўлиши, восита бўлиб қолиши вожиб ҳам. Мана шундан биламизки, табий топқирлик аслдир, асл бўлиб қолиши вожиб ҳам. Шунинг учун ҳам гап ясама топқирлик хусусида эмас, табиий топқирлик ҳақида боради. Лекин воқенинг кўрсатишича, бу минтақадаги одамлар, хусусан мусулмонлар суст фикрлашни ушлашда давом этар эканлар, улардан топқирлик ҳамон узоқлашиб борар экан, ясама топқирликни вужудга келтирмасдан, унинг учун ҳаракат қилмасдан бошқа илож йўқ. Шу туфайли ғоя сифатида эмас, восита ва қурол сифатида ясама топқирлик тўғрисида гап бормай илож йўқ. Ясама топқирлик жараёни заковатни ишлатиш билан бошланади. Заковатни ишлатишнинг ўзи – гарчи табиий бўлиши лозим бўлса-да – маданий ва сиёсий ҳужум жараёнида у ҳам ясамага айланди. Шунинг учун ҳам ясама заковат ишлатишдан бошқа чора қолмади. Яъни заковат ишлатишни, топқирликни вужудга келтиришни ясаш керак бўлиб қолди. Умуман ҳамма ишда ясамалик зарур бўлиб қолди. Яъни, ясамаликни пайдо қилиш учун қасд қилиш, заковатни ишлатиш, қолаверса, топқирликни вужудга келтириш учун ясама иш қилиш ва то заковатни ишлатиш табиий ишга айланиб, топқирлик ҳам табиий бўлгунига қадар бу ишда бардавом ва узлуксиз туриш лозим бўлиб қолди.
Модомики ясамалик қасд қилиш экан, ясамалик шарт бўлгач, қасд қилиш ҳам шарт бўлди. Бу ерда «Нимани қасд қиламиз?», деган савол туғилади: Бунга жавоб шуки, гап заковатни ишлатишдан бошланган эди. Заковатни ишлатиш огоҳликдан бошлангани учун қасд қилиш огоҳликда бўлиши шарт. Бу қасд – гарчи таълим-тарбия билан ҳосил бўлиши мумкин бўлса-да – табиий тарзда келиши афзалроқ. Шу сабабли уни ҳосил қилиш йўли одамларга фикрлар ташлашдан иборат бўлади. Улар бу фикрларнинг тўғрилигига эътиқод қилсалар, яъни бу фикрлар уларда тушунчаларга айланса, уларни қабул қилиб оладилар. Демак, инсонларга огоҳликда қасд бўлиши шартлиги айтилади. Улар қайси бир ишга юзланмасинлар, огоҳликни қасд қилсалар, ишларини идрок қиладилар. Яъни, ясама тарзда заковатни ишлата бошлайдилар. Кейинчалик бу нарса уларда табиийликка айланади. Мана шундай такрорлаш ва замон ўтиши билан уларда топқирлик вужудга келади. Шунинг учун ҳам қасд қилиш бирламчи марказлашиш бўлди. Лекин бу иш таълим-тарбия билан эмас, одамларга фикрлар бериш билан амалга ошади. Токи бу фикрлар уларда тушунчаларга айлансин.
24-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61