МУАММОНИ ҲАЛ ҚИЛИШ

Тафаккурдаги сустлик муаммо ёки муаммонинг моҳиятидир. Бу сустлик Ғарбнинг диёрларимиз устидан, унинг фикрларининг одамлар устидан ҳукмронлигидан келиб чиққан. Шунинг учун ҳам бир қараганда, асосни ҳал қилиш муаммони ҳал қилишдек кўринади. Лекин унга чуқурроқ назар ташлайдиган бўлсак, икки иш намоён бўлади. Бири – муаммони янада катталаштириш. Иккинчиси – муаммони ҳал қилишдан қочиш. Шу туфайли бу асос фақат мулоҳаза қилиниши керак, холос. Ҳал қилиш унга боғлиқ эмас. Ғарб ва унинг ҳукмронлиги ҳамма балоларнинг, жумладан, тафаккур сустлигининг ҳам асосидир. Ҳал қилишни фақат шу асосга қаратиш – у йўқ бўлиши билан сустлик ҳам йўқ бўлади, деганидир. Бу гап умуман тўғри бўлса-да, ҳаракат қилиш ҳам лозим. Ҳаракатни мулоҳаза қилмаслик муаммони катталаштириш демакдир. Шундай қилиб, муаммо асоснинг йўқ бўлиши ва ҳаракатнинг борлигидир. Ҳатто асос йўқ бўлган тақдирда ҳам ҳаракат бўлиши даркор. Асос қолдирган изларнинг йўқ бўлишига олиб борадиган омил асоснинг ўзи эмас, ҳаракатдир. Шунинг учун ҳам ҳал қилишнинг асли асосни йўқ қилиш эмас, ҳаракатдир. Демак, ҳаракат ҳал қилишдир. Асос, яъни Ғарбнинг ҳукмронлиги мавжуд бўлиб қоладими, йўқ бўлиб кетадими, фарқи йўқ. Гарчи унинг йўқ бўлиши ҳаракатни енгиллаштириб, кўпроқ натижа беришга олиб борса ҳам. Шунга кўра, ҳаракатнинг ўзи бевосита ҳал қилмоғи лозим. Чунки унинг ўзигина асоснинг изларини ўчиради. Демак, энг аввало, ҳамма нарсадан олдин ҳаракат даркор.

Шундай қилиб, тафаккурдаги сустликнинг давоси ҳаракатдир. Шунга кўра ҳаракат қилиш шарт. Негаки, усиз ҳал қилиб бўлмайди. Шу туфайли тафаккур сустлигининг, топқирлик йўқлигининг ёки уни вужудга келтиришнинг ҳақиқий давоси фақат ҳаракатдир. Ҳаракат тафаккурдаги сустликка қаратилади.

Бу ҳаракатнинг йўналиши қандай бўлади?

Биринчидан: Халққа ва шахсларга фикрлашлари учун кўп нарсаларни рўбарў қилмоқ лозим. Мана шу фикрлаш ва гаплашиш асносида фикрлашдаги сустликни мулоҳаза қилиш мумкин бўлади. Сустликни сезиш ёки мулоҳаза қилиш ҳал қилишнинг бошланғич нуқталаридир. Энди бу мулоҳаза ёки ҳис қилишни чуқур ўрганиб, тагига етайлик. Масалан, одамларга уларнинг келажаги, воқеи ёки тарихи хусусидаги бир масалани ташлайлик. Ана шунда уларнинг таҳлилни суст олиб бораётганларидан иш қўлларидан чиқиб кетаётганини кўрамиз. Шунингдек, улар воқеларини ҳам, тарихларини ҳам битта услуб билан таҳлил қиладилар. Ҳолбуки,

34-бет

Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61