|
بسم الله الرحمن الرحيم
ТОПҚИРЛИК
Топқирлик бу – нарсаларни тезда англаб олиб, улар устидан тезда ҳукм чиқаришдир. Масалан, сиздан биров: «Сиз қаердансиз?» - деб сўраса, сиз унинг нима мақсадда сўраётганини, бу савол ортида нима ётиши мумкинлигини тезда англаб, унинг устидан тезда ҳукм чиқарсангиз, демак, сиз топқирсиз. Бундай ҳолда шу топқирлигингизга қараб унга жавоб берасиз. Яна бир мисол: Шаҳарга бир мансабдор шахс келаётгани хусусидаги хабарни эшитганингиз заҳоти бу ташрифнинг ғоясини тезда англаб олсангиз, демак, сиз топқирсиз. Шу топқирлигингизга қараб қилишингиз лозим бўлган ишларни белгилаб оласиз. Яна бир мисол: Олдингизга кутмаган одамингиз тўсатдан келиб қолса, сиз тезда унинг келиш сабабини англаб олсангиз, демак, сиз топқирсиз. Шу топқирлигингизга қараб муносиб кутиб оласиз.
Демак, топқирлик гарчи тез англаш ва тез фикр юритиш маъноларини англатса-да, у сизга рўбарў бўлаётган иш устидан тез ҳукм чиқаришингиздир. Чунки тез англаш ва тез фикр юритишдан мақсад тез ҳукм чиқаришдир. Шундай қилиб, топқирлик нарсалар устидан тез ҳукм чиқариш бўлади. Чунки нарсалар устидан ҳукм чиқариш – гарчи англаш ва фикр юритиш натижасида юзага келса-да – англаш ёки фикр юритишнинг ўзидир.
Топқирлик табиий ёки туғма идрок қилишдир.
Унинг луғавий маъноси қандай бўлишидан қатъий назар, бу ўринда ундан кўзда тутилган нарса табиий ёки туғма ҳукм чиқариш ва табиий ёки туғма англашдир. Табиий ёки туғма деганимнинг сабаби шуки, бу ишда бироз фурсат ва зеҳнни ишлатишга эҳтиёж сезилмайди. У ўз-ўзидан, техник тарзда содир бўлади. Гўё хабарнинг келиши ё саволнинг берилиши ёки тўсатдан бир иш бўлишининг ўзиёқ англаш ёки фикр юритиш тақозо этган ҳамма нарсанинг ўрнини эгаллаб, ўша заҳоти ҳукм чиқариб беради. Шунинг учун топқирлик ёки тез суратда ҳукм чиқариш чуқур ёки ёрқин фикр юритиш билан қарама-қарши бўлмаса-да, аста-секин фикр юритиш билан қарама-қаршидир. Чунки унинг эътиборли жойи манба эмас, тезликдир. Масалан, «Сиз қаердансиз?», деб берилган саволда савол берувчи, савол оҳанги ва шароит хусусида тезда фикр юритиб, унинг мақсадига етиб боргансиз. Бу чуқур тафаккур қилишдир. Чунки савол, савол берувчи ва шароит хусусида фикр юритиш, ундаги мақсад ва ғояга етиб бориш осон эмас. Демак, бу ердаги
2-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61