|
сабабдир. Ёниб кетишдан хавфсираш боғлашни тезлаштирган, дейилиши мумкин. Жавоб шуки, хавф-хатар чора қўллашга ундовчи бўлади, аммо тез боғлашга ундовчи бўлолмайди. Демак, тез боғлаш оқаётган нарса бензин эканини англашингиздан ҳосил бўлади. Бензиннинг ёнишини идрок қилишингиз собиқ маълумотлар бўлиб, айнан шуларга боғлаш ёки тез боғлаш жорий бўлган. Тез боғлашнинг сабаби олдингиздаги воқенинг сизни боғлашга ундашидир. Мана шу нарса тезликни вужудга келтиради. Шу билан кўчада оқаётган нарсани билганингиздан кейин боғлаш ёки тез боғлаш ҳал қилинади. Шу билан сизда тез ҳис қилиш ва тез боғлаш пайдо бўлади. Мана шу нарса заковатни ишлатишдир. Демак, заковатни ишлатиш ҳис қилиш, юрган ёки юраётган воқедан огоҳ бўлиш, кейин уни ўзингиздаги собиқ маълумотларга боғлашдир. Ана шунда тез огоҳ бўлиш ҳосил бўлади. Бас, тез огоҳ бўлишни вужудга келтирган нарса заковатни ишлатишдир. Шу сабабли топқирлик заковатни ишлатиш ёки заковатни ишлатишнинг натижасидир, дейилади. Аслида у заковатни ишлатишдир.
Топқирликни вужудга келтириш учун заковатни ишлатиш шарт деганимиз яхшироқ эмасми, ана шунда, одамларда топқирликни пайдо қилиш учун уларни заковатни ишлатишга ундашимиз керак деган бўлардик, деб айтилиши мумкин. Бунга жавоб шуки, заковатни ишлатиш асл ва натижадир. Бундан ташқари у осон иш эмас. Шунинг учун ҳам топқирликни вужудга келтириш учун бир туртки шарт ёки уни техник нарса қилиб, ҳеч қандай фалсафа ва тафаккурсиз мутлақ қўйиш кифоя қилади. Топқирликни пайдо қилишнинг энг яқин йўли мана шу. Яна ҳам тўғрироғи, топқирликни вужудга келтирадиган нарса мана шу. Заковатнинг таҳлил, фалсафа, тафаккур бўлишидан ташқари, уни ишлатиш оғир ишдир. Уни асос ва сабаб қилиб олгандан кўра ўз-ўзидан ҳосил бўлишига қўйиб қўйиш афзалроқ. Уни асос ва сабаб қилиб оладиган бўлсак, топқирликни вужудга келтириш учун ҳаракат қилиш зарур бўлиб қолади. Бунда биз у билан алоқада бўлиб турсак, вужудга келтиради, бошқа нарса билан овора бўлиб қолсак, вужудга келтирмайди. Ҳолбуки, ҳар иккала ҳолатда ҳам заковатни ишлатиш жорий бўлади. Шунинг учун ҳам заковатни ишлатиш ҳамма ҳолатда ҳам жорий бўлаверади, лекин топқирлик ҳолатида биз у билан алоқада бўлиб турсаккина иш беради. Шу сабабли биз ўз эътиборимизни заковатни ишлатишимизга эмас, бошқа нарсага қаратамиз. Унинг эса ҳеч бир интилишсиз, ҳаракатсиз, ўз-ўзидан, табиий тарзда ҳосил бўлишига ташлаб қўямиз. Заковатни ишлатиш, хусусан топқирлик масаласида ўта муҳим. Фақат у интилишсиз, ўз-
14-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61