|
қандай қилиб топқирликни вужудга келтириш, яъни қандай қилиб уларда бу хусусиятни тарбиялаш кераклигини билиб олишимиз даркор. Бунга жавоб шуки, одамлар икки хил бўладилар. Биринчи хил одамлар – илмий баҳс эгалари ва улар кабилардир. Улар илмий баҳс кишилари ва муқаллид бўлмаган сиёсатчилар каби тафаккур билан шуғулланадиган одамлардир. Иккинчи хил одамлар – омма одамларидир. Улар хоҳ ўқувчилар, хоҳ бошқалар бўлсин, фарқи йўқ. Муқаллид сиёсатчилар ҳам уларга киради. Умматдаги одамлар ана ўшалардир. Чунки уммат кишиларининг асл иши ё тафаккур, ё моддий ишлар бўлиши керак. Одамлар шу икки қисмдан ташқарига чиқмайдилар. Ҳар икки қисмдагининг вазияти бошқасиникидан фарқ қилади. Шунга кўра, уларда топқирликни вужудга келтириш ва уни тарбиялаш ҳам фарқ қилади. Чунки фикрлашга одатланган одам гоҳ-гоҳида фикрлайдиган одам эмас. Шунинг учун ҳам улар билан ишлаш бир-биридан фарқлидир. Асл иши тафаккур бўлган кишилардан кўра оддий одамларда (муқаллид сиёсатчилар ҳам ўшалардан) топқирликни вужудга келтириш енгилроқ кечади. Чунки оддий одамларда тафаккур қилиш асл эмас, гоҳ-гоҳида бўладиган ишдир. Улар табиатан фикрловчи, яъни инсон сўзловчи-фикрловчи ҳайвон бўлгани учун ҳам, улар билан ишлашда уларни топқирликка одатлантиришнинг ўзи кифоя қилади. Шунда топқирлик уларнинг ўзлари қилаётган ишларида ҳам табиий бир ҳолга айланади. Масалан, дурадгорлар, темирчилар, ишчилар, ҳунармандлар, деҳқонлар, соддадил одамлар кабилар билан ишлашда уларга мисоллар бериб, жавоб олиш, кейин эса аста-секин мураккаброқ мисолларга ўтиш ва шу тақлид узлуксиз ишлаш керак бўлади. Ана шунда топқирлик уларда одатий ёки табиий ҳолга айланади. Масалан, улардан бирига: «Ишингда тўсатдан бир муаммога дуч келиб қолсанг, уни қандай ҳал қиласан?», деб савол берилади. Агар у бир неча марта тўғри жавоб берса, у билан кейинги мураккаброқ масалага ўтиш осон кечади. Агар тўғри ёки хато бўлса ҳам бир марта жавоб бериб, уни бошқа қайтармаса, уни тўғри жавобга мувофиқлаштириш ёки хатосини тўғрилаш учун такрорлаш керак бўлади. Токи қайта хато қилмасин. Шундай қилиб, иш тўғрилангунига қадар такрорланиб, кейин мураккаброғига ўтилади. Буларнинг ҳаммаси осон ва енгил ишдир. «Бир муаммога йўлиқсанг, нима қиласан?», дейиш оғзаки бўлиши шарт эмас, ёзма равишда бўлиши ҳам мумкин. Муҳими одамларга жамоий шаклда фикр ташлаб, уларни тарбиялаш йўлини тутиш ва якка ҳолдаги тарбиядан узоқ бўлишдир. Жамоий шаклда тарбиялаш китоблар, брошюралар, рисолалар ва кичик варақалар каби ёзма шаклда бўладими ёки
7-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61