|
ақидадан келиб чиққан тузумдан олинган. Агар шу тушунча бўлмаганида, топқирлик ва унинг таъсири қаердан ҳам бўлар эди?! Яна бир мисолдаги ҳайдовчининг суюқлик бензин эканлигини англаши бир тушунчага – хатарга тушиб қолмаслик тушунчасига боғлиқ. Агар у ўзини парво қилмайдиганлардан, деб фараз қилса, унда тушунча мавжуд бўлмайди. Бинобарин, парво қилмагани учун суюқликнинг нима эканлигини ҳам билмайди. Демак, илғаб олишга ундовчи ҳам, таъсир кўрсатувчи ҳам тушунчадир. Шунинг учун ҳам топқирликни тарбиялаб, унинг таъсирини вужудга келтириш учун бу иш умматда ва уммат шахсларида бўлиши, яъни қатъий ақидадан келиб чиққан тушунчада бўлиши лозим. Топқирликни тарбиялаб, унинг таъсирини вужудга келтириш умматда, яъни ўзидан низом келиб чиқадиган бир ақида асосида бирлашган одамлар мажмуасида бўлиши шарт. Айрим иқлимлардаги айрим одамларда топқирлик бўлиб кўринаётган нарса топқирлик эмас, тез мулоҳаза қилишдир, холос. Чунки топқирлик тез илғаб олиш ва қатъий ақидадан келиб чиққан тушунчага боғланган нарса устидан тез ҳукм чиқаришдир. Тез мулоҳазакорлик эса топқирлик эмас. Негаки, у нарсанинг тушунчага боғлиқлигини эмас, унинг ўзини тез мулоҳаза қилишдир, холос. У – гарчи топқирликка ўхшаса-да – аслида топқирлик эмас. У ҳамма одамда мавжуд бўлиши мумкин, топқирлик эса умматда тарбия топади ва умматга таъсир кўрсатади. Унинг умматда бўлиши таъсир кўрсатиш шартларидан бири. Айни пайтда у тарбия топиш ва вужудга келиш шарти ҳам. Чунки таъсирни вужудга келтиришнинг асосий шарти ўзидан тузумлар ва тушунчалар келиб чиқадиган ақидадир. Масалан, тез илғаб олиш ва тез ҳукм чиқаришни тарбиялаш иши бир тушунча асосида олиб борилиши керак. Бу тушунча ҳамма илғаб олаверадиган нарса бўлиши учун ҳамма эътиқод қиладиган ақидадан келиб чиқиши даркор. Бу нарса фақат умматда ҳосил бўлади. У ҳаммада мавжуд бўлса, таъсири ҳам ҳаммада бўлади. Шу туфайли топқирликнинг таъсирини фақатгина умматдан излаш керак. Халқ ёки бошқа вужудларда топқирликни тарбиялаш жуда оғир, бинобарин, унинг таъсири ҳам бўлмайди.
Ғарб исломий умматнинг ақида асосида бирлашганини идрок қилгач, ақидадан тушунчаларни ажратиб олишга уринди. Вақт ўтиши билан айримларини ажратиб олди ҳам. Натижада топқирликка эътибор берилмай қўйилиб, у йўқ бўлди, таъсири ҳам қолмади. Энди биз топқирликни дилларга қайтаришимиз учун тушунчаларни жонлантириб, уларни ақидага боғлашимиз, бошқачароқ қилиб айтганда, ақидани ҳаёт тушунчаларига – тузумларга боғлашимиз лозим бўлади. Ана шу пайтда одамларда топқирлик вужудга келади, тарбияланади ва ўз-ўзидан таъсири ҳам бўлади.
52-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61