|
МУАММОНИНГ МОҲИЯТИ
Муаммонинг моҳияти шуки, қайси шаҳарда бўлмасин, умуман халқда, маълум ақидани қабул қилган сиёсатчиларда ва мутафаккирларда тафаккур табиий тарзда сустлашди. Унинг давоси мана шу муаммодан, яъни суст тафаккурдан халос бўлишдир. Зеро, суст тафаккур одатга айланиб, натижада тафаккур йўқ бўлди. Демак, муаммо суст тафаккур, яъни топқирликнинг йўқлигидир. Шундай экан, суст тафаккур муаммодир. Унинг одат, табиий бўлиб қолиши уни ҳақиқий муаммога айлантирди. Қайси бир масала бўлмасин, ҳатто техник бўлса ҳам у хусусда фалсафа сўқиш, фикр юритиш одамларда кўп учрайдиган ҳолга айланди. Муаммо тафаккурнинг ўзи эмас, чунки тафаккур табиий ва мустаҳаб, ҳатто вожибдир. Негаки бир нарса тўғрисида фикр юритиш унинг яширин жойларини, сирларини очиб беради ва кишини моҳиятдан воқиф қилади. Тафаккурнинг ўзи фойдали. Лекин уни сустлаштириш, ҳар бир масалада фалсафа сўқиб, уни аралаштиравериш муаммони келтириб чиқаради. Ҳақиқий муаммо мана шу, десак ҳам бўлади. Одамларда суст фикрлаш аслга айланиб, топқирликни йўқотдилар. Топқирлик келса ҳам фақат хатар пайтида келяпти. Ҳолбуки, у фақат хатар пайтида келмаслиги лозим. Топқирликка асосланиб чора қўллаш ҳам ҳосил бўлмай қоляпти. Аслида топқирлик хатар чоғида бўлсин, бошқа пайт бўлсин, келиши керак. Биз гоҳида чорага муҳтож бўламиз, гоҳида бўлмаймиз. Шунинг учун топқирлик доимий, ҳар бир нарсада бўлиши даркор. Фақат хатар пайтидагина бўлиши дуруст эмас. Ҳамма ҳолатларни қамраб олиши вожиб. Ҳамма нарсада ҳам чорага муҳтож бўлинмайди. Айримларида муҳтож бўлинса, айримларида эса йўқ. Шунга кўра унинг фақат хатарли ҳодисалар пайтидагина бўлиши кифоя қилмайди. Ҳамма нарсада бўлиши шарт. Шунинг учун ҳам топқирлик ҳар бир нарсада керакли иш. Унинг моҳияти тез фикрлаш эканлигидир. Муаммоси, яъни муаммосининг моҳияти эса суст фикрлашда яширинган.
Суст фикрлаш мустамлакачи Ғарбнинг диёрларимизга ҳукмронлик қилиши ва унинг фикрлари одамларни бошқараётганидан келиб чиқяпти. Одамлар бир қанча вақт суст фикрлашга ўралашиб қолдилар. Шу вақт ичида у уларнинг ақллари ва тафаккурларининг бир қисмига айланиб улгурди. Шунинг учун ҳам суст фикрлаш муаммога, муаммонинг моҳиятига айланди. Гарчи одамлар устига ёғилаётган балоларнинг энг кўриниб тургани шу бўлса ҳам, муаммо топқирлик эмас. Тафаккурнинг ўзи ҳам эмас. Чунки у ҳар бир инсонда ақли қандай бўлишидан қатъий назар жон каби мавжуд. Муаммо тафаккурдаги сустлик. Демак, топқирлик
31-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61