|
Заковатни ишлатиш огоҳликдан ҳосил бўлди. Ҳис қилишни ва тез ҳис қилишни вужудга келтирган нарса мана шу огоҳликдир. Бу нарса табиий тарзда тез боғлашга, яъни собиқ маълумотларнинг зудлик билан зеҳнга келишига олиб борди. Тез ҳис қилиш билан тез боғлашни ишлатгандан кейин топқирлик ҳосил бўлди. Чунки у заковатни ишлатишни ва муносиб чора кўришни ҳосил қилди. У гўдакни ҳақиқий онасига ҳукм қилишдир. Мана бу Сулаймон u ҳодисаси ҳам, ерда оқаётган суюқлик воқеаси ҳам, сен кимсан, деб берилган саволдаги мақсадни билиш ҳам ҳис қилишга мисол бўла олади. Ҳар бир нарсадаги ҳис қилиш – хоҳ у моддий бўлсин, хоҳ моддий бўлмасин – мисол бўлишга ярайди. Шунга кўра, ҳис қилиш жараён (амалиёт)нинг аввалидир. Ҳис қилишни вужудга келтирадиган нарса огоҳликдир. Мана шу огоҳликдан ҳис қилиш ва тез ҳис қилиш ҳосил бўлади. Кейин иккаласи бир бўлиб, зеҳнга кетма-кет маъно олиб келади ва заковатни ишлатиш ҳам, топқирлик ҳам ҳосил бўлади.
Буларнинг ҳаммасидаги асл огоҳликдир. У яшашнинг ўзи билан, яъни табиий тарзда ҳосил бўлади. Тўғри, уни вужудга келтирадиган, унга йўллайдиган уйғоқлик бор. Лекин уйғоқликнинг ўзи ҳаёт заруратларидан биридир. У тирикларда, яъни ҳақиқий тирикларда мавжуддир. Зайд исмли киши одам бўлиб туриб, унда уйғоқлик бўлмаса, демак, унинг ҳаёти уйқунинг, турғунликнинг ва ўлимнинг ичидадир. Бу нарса ундан огоҳликни ҳам, бинобарин, заковатни ишлатишни ҳам талаб қилмайди. Чунки у, модомики яшаш сифатига эга эмас экан, моҳият эътибори билан мавжуд эмас. Уйғоқлик бўлиши яшаш заруратларидан. Уйғоқлик мавжуд бўлса, огоҳликни вужудга келтириш имкони туғилади. Огоҳликни вужудга келтирадиган нарса уйғоқлик дейилмайди. Чунки уйғоқлик ҳаёт заруратларидан бири. Огоҳлик уйғоқлик билан, уйғоқликнинг табиийлиги билан пайдо бўлади. Шунингдек, огоҳлик билан, яъни ҳаётнинг мавжудлиги билан ҳосил бўлади. Шундай экан, уйғоқлик эмас, огоҳлик аслдир. Чунки уйғоқлик тирик жонда тирикликнинг ёки жонлиликнинг ўзи билан мавжуддир. Огоҳлик эса қасд билан, яъни ҳис қилинган нарсага назар ташлаб ундан, унинг моҳиятидан огоҳ бўлишга суянади. Шунинг учун ҳам огоҳлик ҳис қилинган нарсадаги хусусиятларни ёки унинг моҳиятини билишни қасд қилишдир. Мана шу билиш камолига етгандан кейин заковатни ишлатиш ёки топқирлик жараёни пайдо бўлади. Шу сабабли ҳамма нарса – заковатни ишлатиш жараёнининг тўғрилиги ҳам, топқирликнинг тўғрилиги ҳам, нарса устидан чиқарилаётган ҳукмнинг тўғрилиги ҳам, борингки, бўлаётган ишларга нисбатан
20-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61