|
ЗАКОВАТ ВА ТОПҚИРЛИК
Одамлар оммаси, уларнинг аксарияти, 90%дан кўпроғи заковатлидирлар. Фавқулодда заковатга эга бўлганлари ҳам, мутлақо заковатсиз – довдир, тентаклари ҳам кам. Бу камчиликка қараб ҳукм чиқарилмайди. Шунинг учун ҳам гапимиз одамлар оммаси ё аксарияти ёки 90%дан кўпроғи хусусида боради. Фавқулодда заковат эгалари тўғрисида гапирмаймиз. Чунки фавқулодда заковат асли топқирликдир. Уларда топқирлик туғма бўлганлиги учун ҳам улар ҳақида гапирмаймиз. Заковатсиз, довдир, тентакларни даволаш беҳуда. Қадимгиларда «Аҳмоқ тузалмайди» деган нақл бор. Шу туфайли уларга эътибор бермаймиз. Негаки уларга ҳар қанча куч сарфламанг, хоҳ улар дурадгор, темирчи каби моддий ишларни қиладиганлар бўлсин, хоҳ ўқитувчи, маълум ақидага эътиқод қилган сиёсатчилар каби фикр билан ва фикр борасида ишлайдиганлар бўлсин, уларда топқирликни шакллантиришнинг сира иложи йўқ. Улар довдир ва тентак бўлиб қолаверадилар. Чунки ишлари уларга ҳеч нарсани қўшиб беролмайди. Муаммо табиатда, яъни улар яратилган асосдадир. Шунинг учун ҳам биз одамлар оммаси ёки аксари билан иш олиб борамиз. Заковатни ҳам таърифлаш керак бўлса-да, у ҳам топқирликка ўхшаб гоҳида таърифланиши керак бўлган турдан бўлса, гоҳида техник турдан бўлади. Унинг ҳаммасини техник турга киритиш афзалроқ. Фойдаси бўлиши мумкин бўлгани учун уни таърифлаш яхши бўлса ҳам, техник турдан бўлиб қолиши аълороқ. Шу туфайли заковатга таъриф берсак-да, унинг техник бўлиши чегарасида қоламиз. Унинг нималигини билишимиз учун заковат сўзининг ўзини айтишимиз кифоя. Аксар одамлар заковат сўзининг ўзи билан, кўриш ёки ҳамсуҳбат бўлишнинг ўзи билан заковатлини заковатсиздан, фавқулодда заковатни оддий заковатдан ажратадилар.
Заковат «тез сезиш» ва «тез боғлаш»дир. Шундан бошқа ҳар қандай таъриф фойдасиз тафсилотларга берилишдир. Ақл ҳис воситасида воқени мияга кўчириш ва шу воқени тафсир қилиб берувчи собиқ маълумотлардир. Ақлнинг шу таърифи заковатнинг маъносини тушунтириб беради. Тез ҳис қилиш дегани воқени мияга тез кўчириш деганидир. Собиқ маълумотлар эса боғлаш деганидир. Шунга кўра заковат тез ҳис қилиш ва тез боғлашдир. Заковат ақл ё фикр ёки тафаккурнинг бир туридир. Ақлга, фикрга, тафаккурга тўғри келадиган нарса унга ҳам тўғри келади. Чуқур назар ташлайдиган бўлсак, улар ҳис қилиш ва боғлашга суянадилар. Бу ишдаги тезлик заковатни гавдалантиради. Демак, заковат мумтоз ақлнинг, мумтоз фикрнинг, мумтоз тафаккурнинг амалидир.
11-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61