|
ТОПҚИРЛИКНИНГ УММАТГА ТАЪСИРИ
Уммат ўзидан низом келиб чиқадиган бир ақида асосида бирлашган одамлар мажмуаси демакдир. Модомики, умматнинг таърифи мана шу экан, фақиҳлар ҳам хоҳ араб, хоҳ турк, хоҳ ажам бўлсин, уммат жумласидан. Чунки уларни ҳам ўзидан низом келиб чиқадиган ақида бирлаштириб туради. Амирул мўминин ҳам уммат жумласидан. Чунки уни ҳам одамлар билан ўзидан низом келиб чиқадиган ақида бирлаштириб туради. Одамлар орасидаги якка-якка шахслар ҳам уммат жумласидан. Уларни ҳам гарчи якка-якка бўлсалар-да, ўзидан низом келиб чиқадиган ақида бирлаштириб туради. Агар халқни миллатчилик ёки қабилачилик бирлаштирадиган бўлса, топқирлик гарчи шахслар орасида бўлса-да, бутун халқ учун мавжуд бўлмайди. Чунки халқнинг тушунчаси йўқ. Негаки, миллатчилик ва қабилачиликнинг ўзидан келиб чиқадиган ҳеч вақоси йўқ. Ўзидан тушунчалар келтириб чиқармайдиган нарса ҳаёт низоми бўлса, у ҳамма одамга бир услубда ўзини тақдим қилолмайди. Чунки уларнинг нарсани тушунишлари хилма-хил бўлади. Шунинг учун ҳам халқларда топқирликнинг таъсири бўлмайди. Чунки уларнинг низоми бўлса-да, у умумий тушунчадан келиб чиқмаган. У ҳаммада мавжуд бўлиши мумкин бўлса ҳам, умумий тушунчадан келиб чиқмагани учун уларда топқирлик ҳосил қилишга ярамайди. Демак, шахс ёки шахсларда топқирликни тарбиялаш учун уларни ўзидан низом келиб чиқадиган ақида бирлаштириб туриши лозим. Шунга кўра араб, турк ёки ажам бўлсин, уларнинг ҳаммасида ва ҳар бирида топқирлик вужудга келиб, уларга таъсир кўрсатиши мумкин эмас. Чунки уларни қон ва табиатдан бошқа боғловчиси йўқ. Бу икки боғловчидан низом келиб чиқмайди. Шунинг учун ҳам уларда топқирликни тарбиялаб бўлмайди. Демак, топқирлик халқларда эмас, умматларда тарбия топиб, халқларга эмас, умматларга таъсир кўрсатади. Шунга кўра, топқирликнинг тарбиялари таъсир кўрсатиши учун шахслар умматнинг бир бўлаги бўлиши шарт. Токи уларнинг ақидасидан бир низом келиб чиқсин. Миллатчилик асосида бирлашган халқ сифатидаги арабларда топқирликни тарбиялаш ва топқирликнинг уларга таъсир ўтказиши мумкин эмас. Демак, топқирликни тарбиялаш ва унинг бир таъсири бўлиши учун ўзидан бир низом келиб чиқадиган ақида бўлиши даркор. Гап ёки иш адолатсизликка чек қўйиш ёки хатардан сақланиш тушунчаси сари йўналтирилади. Айнан мана шу тушунчада тез илғаб олиш ва тез ҳукм чиқариш ҳосил бўлади. Масалан, аёлнинг эридан шикояти бир тушунчага боғлиқ. У аёлнинг инсофлилиги ва ҳаққини танишидир. Бу тушунча
51-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61