|
Давлат таълим ва тавжиҳни олиб бораётган бўлса ҳам, намозни тарк қилувчини қамаш каби моддий жазо билан жазолаши лозим. Исломий даъватни ёйиш ҳам шунга ўхшайди. Чунки у ҳам фикрат бўлиб, уни давлат тарафидан ижро қилиш тариқати жиҳод, яъни душманлар билан жанг қилишдир. Бинобарин давлат даъват олдидаги моддий тўсиқларни олиб ташлашда «Саҳиҳи Бухорий»ни ўқишни қўллаши жоиз эмас, балки жиҳодни, яъни душманлар билан моддий суратда жанг қилишни қўллаши зарур. Барча амалларга шундай ёндашилади.
Бироқ шу нарса маълум бўлиши лозимки, гарчи тариқатга далолат қилган амал ҳис қилинадиган натижага эга бўлган моддий амал бўлса-да, бу амал Аллоҳнинг амру наҳийлари асосида юритилиши ва уни Аллоҳнинг амру наҳийлари асосида юритишдан Аллоҳнинг розилиги кўзланиши лозим. Шунингдек, мусулмоннинг зеҳнида Аллоҳ Таолога алоқадорликни идрок қилиш ҳукмрон бўлмоғи зарур. Токи у Аллоҳга Қуръон тиловат қилиш, намоз, дуо ва шу каби амаллар билан яқин бўлсин. Мусулмон ғалаба Аллоҳ томонидан келади, деб эътиқод қилиши лозим. Бунинг учун қалбларда Аллоҳнинг аҳкомларини ижро қилиш учун мустаҳкам ўрнашган тақво бўлиши зарур. Шу билан бирга дуо қилиш, Аллоҳни зикр қилиш зарур ва барча амалларни бажариш пайтида Аллоҳ билан доимий суратда боғланиш ҳам зарур.
Бу фикрлар тариқат ҳақида, у сўзсиз риоя қилишимиз ва қарши чиқмаслигимиз лозим бўлган шаръий аҳкомлар эканлиги ҳақидадир. Шунингдек, бу фикрлар амаллар ҳақида ва улар ҳис қилинадиган натижаларни юзага чиқарадиган амаллар экани ҳақидадир. Аммо натижаларга етишда эса амалий қоидага эргашмоқ лозим. Амалнинг фикр устига қурилиши ва муайян ғоя учун бўлиши амалий қоидадир. Яъни, воқени ҳис қилиш собиқ маълумотлар билан биргаликда фикр ҳосил қилиши зарур. Бу фикр амал билан бирга бўлиши, фикр ва амал муайян ғоя учун бўлиши ва уларнинг барчаси имонга асосланган бўлиши лозим. Токи инсон доимо имоний муҳитда юрсин. Амални фикрдан ёки муайян ғоядан ёки имондан ажратиш мутлақо жоиз эмас. Чунки бу ажратишда – у қанчалар оз бўлмасин – амалнинг ўзига, амалнинг натижаси ва унинг доимийлигига хатар бор. Шу сабабли, амалга киришаётган ҳар бир шахсга уни бошлаш учун муайян ғоя тушунарли ва равшан бўлиши керак. Ҳис қилиш мантиқи асос бўлиши лозим, яъни тушуниш ва фикр юритиш хаёлий масалалар ҳақидаги қуруқ фаразлардан эмас, балки ҳис қилишдан келиб чиқиши ва воқени ҳис қилиш мияга таъсир этиб, собиқ маълумотлар билан бирга мия ҳаракатини, яъни фикрни вужудга келтириши зарур. Чуқур фикрлашни ва натижали амални юзага келтирадиган усул шудир. Ҳис қилиш мантиқи фикрий ҳис қилишга, яъни инсондаги фикр кучайтирадиган ҳис қилишга олиб боради. Шунинг учун даъватни олиб борувчиларнинг ҳис қилиши даъватни чуқур тушунганларидан кейин аввалги ҳис қилишларидан кўра кучли бўлади.
Ҳис қилишдан фикрга эмас, бевосита амалга ўтиб кетиш хатарлидир. Чунки бу нарса воқени ўзгартирмайди, балки инсонни қолоқ ақлиятда яшайдиган ва воқени фикр юритиш ўрни эмас, фикр юритиш манбаи қилиб оладиган воқеий (реалист) ва қолоқ (реакционер) инсонга айлантириб қўяди.
35-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49