|
Бундай ўрганиш ўрганувчида илмни, жамиятда давлат ва шахснинг амалий фаолиятини вужудга келтиради. Лекин мазкур олим ва талабалар, балки кўпчилик мусулмонлар Исломни гўё у хаёлий-назарий фалсафадек, қуруқ назарий илм учун ўргандилар. Натижада фиқҳий аҳкомлар амалий эмас, фаразий бўлиб қолди. Шариат эса ҳаёт муаммоларини муолажа қиладиган аҳкомлар эмас, балки руҳий ва ахлоқий масалалар сифатида ўрганила бошлади. Булар ўрганиш тариқатига нисбатан йўл қўйилган хатолар эди.
Исломга даъват қилиш борасида эса Ислом талаб қилган таълим тариқати эмас, балки миссионерлар қўллайдиган ваъзу иршод тариқати ҳукмрон эди. Бу билан Исломни ўрганувчилар худди ҳаракатланувчи китоблардек таъсирсиз олимларга ёки жамиятга ҳеч қандай таъсири бўлмаса ҳам, одамларга зерикарли хутбаларни такрорловчи ваъзхонларга айланиб қолдилар. Улар Ислом асосида тарбиялаш маъносини англаб етмадилар. Яъни, Ислом асосида тарбиялашнинг маъноси мусулмонларга уларнинг туйғуларига таъсир қиладиган ва уларни Аллоҳнинг азоби ва ғазабидан қўрқитадиган суратда динларидаги ишларни ўргатишдирки, мусулмон Аллоҳнинг оятларини ўрганиш ва ўргатиш тариқати натижасида туйғулари ақлига боғланган пайтда таъсир қилувчи кучга айлансин. Ҳа, улар буни англаб етмаган эдилар. Таъсирли чуқур ўргатиш тариқати ўрнига саёз ва сийқа маърузаларга чекланадиган ваъзу иршод тариқатини қўлладилар. Шу сабабли Ислом дини билан жамият муаммоларини муолажа қилиш орасида мувофиқлаштиришга муҳтож бўлган зиддият ёки зиддиятга ўхшаган нарса бордек кўриниб қолди. Натижада замонга мувофиқ бўлиши учун Исломни таъвил қилиш одамлар орасида одатий ишга айланиб қолди.
Бунинг устига, улар Аллоҳ Таолонинг:
وَمَا كَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنفِرُوا كَافَّةً فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَلِيُنذِرُوا قَوْمَهُمْ وَلِيُنذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُون
– „Мўминларнинг барчаси бирданига жиҳодга чиқишлари жоиз эмас. Улардаги ҳар бир гуруҳдан бир тоифа жиҳодга чиқиб, қолганлари динни ўрганиб, жиҳодга кетганлар қайтганда ўзлари ўрганган нарсаларни уларга ҳам ўргатсалар бўлмайдими? Шояд улар ҳам Аллоҳдан қўрқарлар“, [9:122]
оятини нотўғри тушуниб, бу оятни ҳар бир жамоадан бир гуруҳ динни ўрганиб, қайтиб келиб қавмига ўргатиш учун талаби илмга чиқиш маъносида тафсир қилдилар. Бу билан динни ўрганишни фарзи кифояга айлантириб, оят маъносига ҳам, шаръий ҳукмга ҳам хилоф иш қилдилар.
6-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49