|
Аммо мусулмон хулқий сифатларни хулқ бўлгани учунгина ўзида мужассам этмаслиги эса нарсаларни сифатлашга боғлиқдир. Гоҳида инсон – иш эканлигини эътиборга олиб – яхши иш деб ўйлаб амалга оширган иши ёмон иш бўлиши мумкин. Гоҳида инсон – сифат эканлигини эътиборга олиб – яхши сифат деб ўйлаб ўзида мужассам этган сифат ёмон сифат бўлиши мумкин. Мана шу ерда инсоннинг ахлоқни ахлоқ бўлгани учун ўзида мужассам этиши туфайли хато содир бўлади. Модомики Ислом яхши ва ёмон сифатларни тайин қилиб бермас экан, мусулмон шу баён асосида уларни адо қилмас экан, унинг бу сифатларни ўзида мужассам этиши шаръий аҳкомларга мувофиқ бўлмайди. Шунинг учун мусулмон ростгўйлик бўлгани учунгина ростгўйликни ўзида мужассам этмаслиги, раҳмдиллик бўлгани учунгина заифларга раҳм қилмаслиги, барча ахлоқий сифатларни ахлоқ бўлгани учунгина ўзида мужассам этмаслиги, балки бу ишларни Аллоҳ Таоло буюргани учунгина ўзида мужассам этмоғи лозим. Зеро, ахлоқ Ислом ақидасига суянади. Ахлоқнинг асоси ҳам шудир. Бу нарса хулқнинг инсонда мустаҳкам ўрнашишига, уни ҳар қандай кирлардан пок сақлашга кафил бўлади ва шахсни бузадиган омиллар кириб қолишидан инсонни йироқ қилади. Шунинг учун хулқни асраш хулқ ҳақида нусусларда келган аҳкомлар билан кифояланиш, руҳий асосга чекланиш ва уни Исломий Ақида устига қуриш билан амалга ошади.
Аммо инсон ўзида хулқни манфаати борлиги учун мужассам этмаслиги хулқдан кўзланган мақсад манфаат эмаслигига боғлиқдир. Манфаат хулқни бузиб қўймаслиги ва хулқни манфаатга қараб ўзгарадиган қилиб қўймаслиги учун у кўзда тутилмаслиги керак. Ахлоқ инсон ихтиёрий равишда, Аллоҳдан қўрқиш турткиси асосида ўзида мужассамлаштириши зарур бўлган сифатдир. Мусулмон хулқий ишларни ҳаётда фойда ёки зарар келтиргани учун эмас, балки Аллоҳнинг амру наҳийларига жавобан бажаради. Бу эса мусулмон чиройли хулқни ўзида мужассамлаштиришини доимий ва мустаҳкам, яъни манфаатга қараб ўзгармайдиган қилади.
Манфаат асосига қурилган ахлоқ ўз эгасини дили бошқа, тили бошқа мунофиққа айлантириб қўяди. Чунки унинг назарида хулқнинг асоси манфаат бўлиб, унинг хулқи манфаатга қараб ўзгаради. Зеро, инсон иллати кўрсатилган аҳкомларни иллатлари асосида юритади. Уларнинг иллати йўқолганини кўрган пайтда бундай аҳкомларнинг борлигига ва уларни бажариш лозимлигига эътиқод қилмайди.
Шунинг учун ахлоқ иллатланмайди ва уни иллатлаш мутлақо жоиз эмас. Ахлоқ ҳар қандай иллатдан қатъий назар шариатда қандай бўлса, шундайлигича олинади. Иллати йўқолиши сабабли инсон ахлоқни ўзида мужассам этишни тўхтатиб қўймаслиги учун уни иллатлаш хато ва хатарлидир.
23-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49