|
Шунинг учун иллат излашда ҳукмнинг ўзига ҳам, уни адо қилишга ҳам хатар бордир. Демак, ибодат аҳкомлари уларга иллат изланмасдан, қандай бўлса шундайлигича олиниши лозим. Аммо ҳикматларга келсак, уларни ёлғиз Аллоҳ Таолонинг Ўзи билади. Бизнинг ақлимиз Аллоҳнинг ҳақиқатини идрок қила олмайди, бинобарин Аллоҳ Таолонинг ҳикматларини ҳам идрок қилолмайди. Энди қуйидаги оятлар ва улардан бошқа нусусларда келган ҳикматларга тўхталиб ўтсак.
Аллоҳ Таоло айтади:
إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنْ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ
– „Намоз фаҳш ва мункарлардан қайтаради“. [29:45]
Аллоҳ Таоло айтади:
لِيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ
– „Улар ўзлари учун бўлган манфаатларга шоҳид бўлишлари учун...“.
[22:28]
Аллоҳ Таоло айтади:
وَمَا آتَيْتُمْ مِنْ زَكَاةٍ تُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُوْلَئِكَ هُمْ الْمُضْعِفُونَ
– „Аллоҳнинг розилигини истаб бераётган закотларингиз... бундай закот берувчилар молларини икки баробар қилиб олувчилардир“. [30:39]
Бу ҳолларда нусуснинг ўзига чекланиб, ҳикмат фақат ундан олинади ва бошқа нусус унга қиёс қилинмайди. Нусусда ҳукмнинг ҳикмати келмаган шаръий аҳкомларда иллат изланмаганидек, ҳикмат ҳам изланмайди.
Ахлоққа келсак, у шундай қийматки, юксак фазилатлар ва олижаноб сифатлар ҳамда уларнинг зидлари баёнида у учун муайян аҳкомлар белгиланган. Шунингдек, у ибодат натижаларидан ва муолажаларда риоя қилиниши лозим бўлган ишлардан деб эътибор қилинади. Чунки Ислом ўз қонунчилигида инсон қодир бўлган энг олий даражага етиши учун уни камолот сари етаклашни кўзда тутади. Шунинг учун Ислом инсоннинг олий сифатлар билан сифатланишини ва шу сифатларда барқарор бўлишини хоҳлайди. Чиройли хулқ – мужассам этилаётган вақтда рўёбга чиқарилиши кўзда тутилган қийматдир. Чиройли хулқ шариат ўз нусусларида баён қилган фазилатларга хосдир. Бу фазилатлар адо қилинаётган ва мужассам этилаётган вақтда ахлоқий қиймат кўзда тутилади. Ахлоқ Исломий шариатнинг бир бўлаги ва Аллоҳ Таолонинг амру наҳийларининг бир қисми бўлиб, мусулмон Исломга амал қилиш ва Аллоҳнинг амру наҳийларини бажариш мукаммал бўлиши учун уни ўзида рўёбга чиқариши зарур.
Мусулмон хулқий сифатларни хулқий сифатлиги учун, уларда манфаат борлиги учун ва бошқа бирор нарса учун эмас, балки уларни Аллоҳ Таоло буюргани учунгина ўзида мужассам этади. Бинобарин, мусулмон ростгўйликни ростгўйлик бўлгани учун ва унда манфаат борлиги учун эмас, балки шариат буюргани учун ўзида мужассам этади.
22-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49