|
Бунинг Исломга ундан бўлмаган, балки унга мутлақо зид бўлган тушунчаларнинг хуфёна киритилишида таъсири бўлди. Бу ҳол кўпчилик мусулмонларни Исломни чалкаш тушунишга олиб келди. VII ҳижрий асрга келиб Исломни ёйишда араб тилини беэътибор қолдириш бу ишларга қўшимча бўлди. Буларнинг барчаси мусулмонларнинг қолоқлашаётганидан дарак берар эди. Бунга XI ҳижрий (XVII милодий) асрнинг охирларидан бошлаб ғарб тарафидан олиб борилган ва ҳанузгача давом этаётган сақофий ва миссионерлик ҳужумлари, кейинчалик сиёсий ҳужумлар қўшимча бўлди. Бу нарса дард устига чипқон ва исломий жамиятдаги аввалги чигалликларга қўшимча бўлган янги чигаллик бўлди. Буларнинг барчасининг мусулмонлар исломий фикратни хато тасаввур қилишларида кучли таъсири бўлди, ҳатто исломий фикрат зеҳнларда ҳақиқий тиниқлигини йўқотди.
Исломий тариқатга келсак, мусулмонлар уни тиниқ тасаввур қилишни аста-секин йўқотдилар. Аввалда мусулмонлар уларнинг ҳаётда бор бўлишлари фақат Ислом учун, мусулмоннинг ҳаётдаги вазифаси исломий даъватни олиб бориш, Исломий давлатнинг вазифаси эса ичкарида Исломни татбиқ қилиб, унинг аҳкомларини ижро қилиш, ташқарида эса исломий даъватни олиб бориш ва бунинг тариқати давлат амалга оширадиган жиҳод эканлигини билар эдилар. Айтамизки, мусулмонлар шуларни билганларидан кейин мусулмоннинг вазифаси аввало мол-дунё топиш, сўнгра – шароит тўғри келиб қолса – ваъзу иршод қилиш деб биладиган бўлиб қолишди. Давлат эса Ислом аҳкомларини ижро қилишдаги бепарволигида ҳамда Исломни ёйиш учун Аллоҳ йўлида жиҳод қилмасликда ўзини айбдор деб ҳис қилмай қўйди. Сўнгра мусулмонлар ўз давлатларини – заиф ва суст бўлса ҳам – йўқотганларидан кейин Исломнинг қайтиб келиши масжидлар қуриш, китоблар чиқариш ва ахлоқни тарбиялаш билан амалга ошади деб ўйлайдиган, куфрнинг улар устидан ҳукмрон бўлиб мустамлака қилишига лом-мим демайдиган бўлиб қолдилар.
Булар фикрат ва тариқат хусусидадир. Аммо иккисини бир-бирига боғлаш масаласига келсак, мусулмонлар муаммоларнинг муолажасига, яъни фикратга тааллуқли бўлган шаръий аҳкомларга эътибор бериб, муаммоларнинг муолажа қилиш кайфиятини, яъни тариқатни баён қиладиган аҳкомларга аҳамият бермай қўйдилар. Мусулмон-лар орасида аҳкомларни ижро қилиш тариқатидан ажратган ҳолда ўрганиш кучайди. Улар намоз, рўза, никоҳ ва талоқ аҳкомларини ўрганиб, жиҳод, ўлжалар, халифалик, қозилик, хирож ва шу каби масалаларнинг аҳкомларини ўрганишга эътибор бермай қўйдилар. Бу билан фикратни тариқатидан ажратиб қўйдилар. Натижада тариқатдан ажратиб қўйилган фикратни ижро қилиш имконсиз бўлиб қолди.
4-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49