|
Бу қоида ва аҳкомлар исломий фиқҳдан олинган бўлиши шарт, яъни улар далилларини билиб, бу далилларга қаноат ҳосил қилиш билан мужтаҳидлардан бирининг раъйидан олиниши ёки Китоб ва суннатдан ижмо ёки қиёс йўли билан олиниши шарт. Лекин жузъий ижтиҳод, яъни бир масаладаги ижтиҳод бўлса ҳам, шаръий ижтиҳод билан бўлсин. Ҳар бир моддадаги зарурий сабаблар ҳақида шу модда таянган мазҳаб ва унинг далилига ёки модда истинбот қилинган далил таъкидлаб ўтилади. Мусулмонлардаги ёмон воқеликка ҳам, бошқа умматларнинг воқелигига ҳам, ғайриисломий низомларга ҳам мутлақо қаралмайди.
2. Шаръий аҳкомлар мазҳаб ва далилни таъкидлаш билан юқоридаги асосга биноан дустурга мувофиқ қилиб уқубат, ҳуқуқ, баййинот ва бошқа соҳаларга оид қонунлар учун лойиҳа сифатида ишлаб чиқилади. Шу шарт биланки, қози ва ҳокимларга фиқҳий манба бўлиши учун ифода умумий қоидалар кўринишидаги қонун шаклида бўлиши керак.
3. Шаръий нусуслар, исломий фиқҳ ва усули фиқҳ илми қози ва ҳокимларга дустур ва қонунни шарҳлаш учун манба қилинади, токи улар учун чуқур тушуниш воситалари муҳайё бўлсин.
Қози давлат табанний қилган шаръий аҳкомларга хилоф ҳукм юритиши мумкин эмас. Чунки имомнинг буйруғи зоҳирида ҳам, ботинида ҳам ижро қилинади. Аммо давлат ҳукмини табанний қилмаган масалаларда эса қози хоҳ бирор мужтаҳиднинг раъйи бўлсин, хоҳ ўз ижтиҳоди билан истинбот қилган раъй бўлсин, масалага мувофиқ деб топган шаръий ҳукм билан ҳукм чиқаради.
4. Аҳкомларни истинбот қилиш ва табанний этиш вақтида воқени тушуниш, уни чуқур билиш ва муолажа қилишда зарур бўлган вазифани шаръий далил асослаган ҳолда тушуниш, яъни шу воқеда ижро қилинадиган Аллоҳнинг ҳукмини тушуниш кўзда тутилади. Кейин ҳукм воқега татбиқ этилади. Бошқача ибора билан айтганда, воқени ўрганиш ва уни чуқур англаш орқали Аллоҳнинг ҳукмини ўрганишга эришилади.
Давлат – мусулмон ёки ғайримусулмонлигидан қатъий назар – ўзининг барча фуқароларига Исломий шариатни ижро қилади. Аммо ғайримусулмонлар эътиқод ва ибодатларда ўз ҳолларига ташлаб қўйилади. Озиқ-овқат ва кийиниш ишларида умумий низом доирасида улар ўз динларига мувофиқ муомала қилинадилар. Уйланиш ва ажралиш каби шахсий ҳолат ишлари улар ўртасида ўз динларига мувофиқ ажрим қилинади. Аммо Исломий шариатдаги қолган ишлар, яъни муомала ва уқубат аҳкомлари, ҳокимият ва иқтисод низоми ва бошқалар ҳаммага бир хилда ижро қилинади. Аммо мусулмонларга нисбатан Давлат Исломий шариатни тўлалигича – ибодат, ахлоқ, муомала, уқубат ва бошқаларни ижро қилади. Давлатнинг вазифаси Исломни тўлалигича татбиқ қилишдир, ғайримусулмонларга татбиқ қилиш эса уларни Исломга даъват этиш деб эътибор қилинади. Чунки шариат бутун инсоният учун умумий бўлиб, давлат уни ўз ҳукми остидаги ҳар бир юртда даъватни ёйиш учун татбиқ қилади. Зеро, исломий фатҳларнинг сири фақат исломий даъватни ёйишда бўлган.
32-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49