|
Энди Аллоҳ Таолонинг қуйидаги сўзига келсак:
إِنَّا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ كَمَا أَوْحَيْنَا إِلَى نُوحٍ
– „Биз Нуҳга ваҳий юборганимиз каби сизга ҳам ваҳий юбордик“, [4:163]
бу оят Аллоҳ Таоло бошқа пайғамбарларга ваҳий юборгани каби Муҳаммад с.а.в.га ҳам ваҳий юборганини ифодалайди.
Аллоҳ Таоло айтади:
شَرَعَ لَكُمْ مِنْ الدِّينِ مَا وَصَّى بِهِ نُوحًا
– „Аллоҳ Нуҳга буюрган динни сизлар учун шариат (қонун) қилди“. [42:13]
Бунинг маъноси, Аллоҳ асл тавҳидни, яъни Нуҳ а.с.га буюрган нарсани сизларга ҳам тузиб берди.
Аллоҳ Таоло айтади:
ثُمَّ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ أَنْ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا
– „Сўнгра биз сизга Иброҳимнинг миллатига эргашинг деб ваҳий юбордик“. [16:123]
Бунинг маъноси «асл тавҳидга эргашинг» деганидир. Чунки миллат сўзининг маъноси асл тавҳиддир. Бу ва бу каби барча оятлардан мурод Пайғамбар с.а.в. пайғамбарларнинг янгиси (биринчиси) эмас, балки у зот ҳам бошқалар каби пайғамбар қилиб жўнатилганини ва асл тавҳид ҳамма пайғамбар ва элчилар муштарак бўлган дин эканини баён қилишдир. Аммо тавҳиддан бошқасида ҳар бир пайғамбар алоҳида шариат билан жўнатилган.
Аллоҳ Таоло айтади:
لِكُلٍّ جَعَلْنَا مِنْكُمْ شِرْعَةً وَمِنْهَاجًا
– „Сизлардан ҳар бир Уммат учун алоҳида шариат ва йўл қилиб қўйдик“. [5:48]
Демак, биздан олдингиларнинг шариати биз учун шариат эмас ва аҳкомлар истинбот қилинадиган шаръий далиллардан деб эътибор қилинмайди.
Аслида шаръий аҳкомларни истинбот қилиш мужтаҳидларга хос ишдир. Чунки муайян масаладаги Аллоҳнинг ҳукмини билиш фақат ижтиҳод билан бўлади. Шунинг учун ижтиҳод зарурдир. Усул олимлари ижтиҳод мусулмонларга фарзи кифоядир, деб баён қилганлар. Бирор аср мужтаҳиддан холи бўлиши жоиз эмас. Агар ҳамма мусулмонлар ижтиҳодни тарк қилишга иттифоқ қилишса, гуноҳкор бўладилар. Чунки шаръий аҳкомларни билиш йўли фақат ижтиҳоддир. Агар бирор аср аҳкомларни билишда суяниш мумкин бўладиган мужтаҳиддан холи бўлса, бу шариатга амал қилишнинг тўхтаб қолишига ва аҳкомларнинг йўқолиб кетишига олиб боради. Бу эса жоиз эмас. Бироқ, ижтиҳоднинг бир неча шартлари бўлиб, уларни усул олимлари батафсил баён қилишган. Ижтиҳод кенг билим, нусусларни тўғри тушуниш, араб тилини етарли билиш ҳамда шаръий масалаларни билиш ва уларнинг далилларидан хабардор бўлишга муҳтож бўлади.
29-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49