|
Унинг яхши ё ёмонлиги ундан ташқаридаги сифатларга боғлиқ. Шунинг учун душман жангчисини ўлдириш яхшилик ҳисобланса, ўз давлатининг фуқаросини, иттифоқчисини ёки омонлик сўраган кишини ўлдириш ёмонлик ҳисобланади. Биринчи қотил мукофотланса, иккинчи қотил жазоланади. Ҳолбуки бу икки ўлдириш ҳам бир хил иш бўлиб, улар орасида ҳеч қандай фарқ йўқ. Демак, яхшилик ва ёмонлик сифати инсонни бу ишга ундайдиган омиллардан ҳамда бу ишдан кўзда тутилган ғоядан келиб чиқади. Демак, инсонни маълум бир ишни қилишга ундайдиган омиллар ҳамда кўзланган ғоя инсон уни ёқтириш-ёқтирмаслиги, унга фойда ёки зарар келтиришидан қатъий назар, ўша ишнинг яхши ёки ёмон деб сифатланишини белгилаб беради.
Шунга биноан, инсонни маълум бир ишни қилишга ундайдиган омиллар ҳамда бу ишдан инсон кўзда тутаётган ғоя чуқур ўрганилиши лозим. Шундагина иш қачон яхши ва қачон ёмон деб сифатланиши маълум бўлади. Ундовчи омилларни ва инсон интилаётган ғояни билиш у эътиқод қилаётган ақиданинг турига боғлиқ. Масалан, Аллоҳга имон келтирадиган ҳамда саййидимиз Муҳаммад с.а.в. Аллоҳнинг амру наҳийларини баён қилиб берувчи эканликлари ва инсоннинг Парвардигори, ўзи ва бошқалар билан бўладиган алоқаларини тартибга солувчи Ислом шариати билан юборилганликларига имон келтирадиган мусулмоннинг барча ишларини Аллоҳнинг амру наҳийлари юргизиши лозим. Бу юргизишдан кўзда тутилган ғоя эса Аллоҳнинг розилигига эришиш бўлмоғи даркор. Шунинг учун иш «Аллоҳни ғазаблантирадиган ёки рози қиладиган иш», деб сифатланади. Агар иш Аллоҳнинг буйруқларига зид бўлгани ёки У қайтарган нарсалардан бўлгани учун Аллоҳни ғазаблантирадиган иш бўлса, бу ёмон ишдир. Аксинча, Аллоҳнинг буйруқларига итоат қилиб, қайтарган нарсаларидан четланиб амалга ошириладиган бўлса, бу яхши ишдир.
Шунга биноан айта оламизки, мусулмоннинг назарида Аллоҳни рози қиладиган иш яхши, ғазаблантирадиган иш эса ёмон ишдир.
Бу – инсон ҳукмрон бўлган доирада ўзи тарафидан ёки унга нисбатан содир бўладиган ишларга тааллуқлидир.
Энди инсон устидан ҳукмрон бўлган доирада унинг тарафидан ёки унга нисбатан содир бўладиган ишларга келсак, инсон уларни ёқтириш-ёқтирмаслигига ёки фойда-зарарига қараб яхши ё ёмон деб сифатлайди.
Аллоҳ Таоло айтади:
إِنَّ الْإِنسَانَ خُلِقَ هَلُوعًا -19, إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعًا -20, وَإِذَا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعًا
– „Инсон бетоқат қилиб яратилган. Унга ёмонлик етса фарёд қилади. Яхшилик (мол-дунё) етса бахиллик қилади“, [70:19-21]
وَإِنَّهُ لِحُبِّ الْخَيْرِ لَشَدِيدٌ
– „Инсоннинг яхшиликка (мол-дунёга) муҳаббати жуда ҳам кучлидир“.
15-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49