|
Шунга биноан, инсон қийматларнинг бирини иккинчисидан устун қўйиш ва тенглаш-тиришда ўзини ва бу қийматлардан унга келаётган фойда ва зарарни асос қилади. Шунинг учун ўзини ёки бу қийматлардан қўлга киритаётган натижа-ларни ўлчов қилиб олади. Демак, ҳақиқатни олганда, қийматларнинг ўзини эмас, балки инсонга улардан келаётган натижаларнинг бирини иккинчисидан устун қўйиш ҳосил бўлади. Одамларнинг бу қийматлар натижаларига мойилликлари ҳар хил бўлгани сабабли, қийматларнинг бирини иккинчисидан устун қўйишлари ҳам ҳар хил бўлади.
Руҳий туйғулар ғолиб бўлган, бу туйғуларга майли кучли бўлган ва моддий қийматга эътиборсиз қарайдиган шахслар моддий қийматдан руҳий қийматни устун қўядилар. Натижада фақат ибодатларга эътибор бериб, моддий ишлардан кўнгил узадилар. Шунинг учун, ҳаёт моддий нарсалардан иборат бўлгани сабабли, унга аралашмайдилар. Оқибатда ҳаётнинг моддий жиҳатдан қолоқлашувига сабабчи бўладилар. Улар туфайли улар яшаб турган жамиятнинг турмуш даражаси пасайиб кетади, чунки бундай жамиятда дангасалик ва турғунлик кенг қулоч ёяди.
Моддий майллар устун бўлган, ҳавойи хоҳишларга қул бўлиб қолган ва руҳий қийматга эътиборсиз қарайдиган шахслар эса моддий қийматни афзал кўриб, уни амалга оширишга интиладилар. Шунинг учун уларда олий мақсадлар хилма-хил бўлади. Бундай шахслар сабабли улар яшаб турган жамият беқарор бўлиб қолади ҳамда унда ёвузлик ва бузғунчилик авж олади.
Шунинг учун мазкур қийматларни белгилашни инсоннинг ихтиёрига ташлаб қўйиш хатодир. Балки бу қийматлар инсоннинг яратувчиси тарафидан, яъни Аллоҳ Таоло тарафидан белгиланмоғи лозим. Шунинг учун инсонга бу қийматларни ва уларни амалга ошириш вақтини шариат белгилаб бериши ҳамда шариатнинг кўрсатмаларига қараб инсон бу қийматларни амалга ошириши лозим.
Шариат ҳаёт муаммоларининг муолажаларини Аллоҳнинг амру наҳийлари орқали баён қилиб, бу ҳаётда шу амру наҳийларга мувофиқ юришни инсонга вожиб қилди. Шунингдек, руҳий қийматни рўёбга чиқарадиган амалларни, яъни фарз ва суннат деб белгилаган ибодатларни баён қилди. Ҳамда ахлоқий қийматни рўёбга чиқарадиган сифатларни ҳам баён қилди. Асосий зарурат ва эҳтиёжларини ва улардан ўзга эҳтиёжларни қондириш учун лозим бўладиган моддий қийматни махсус қонунга мувофиқ амалга оширишни инсонга қолдирди. Шариат бу махсус қонунни баён қилиб, инсонни ундан оғишмасликка буюрди. Инсоннинг вазифаси бу қийматларни Аллоҳнинг амру наҳийларига мувофиқ амалга ошириш учун ҳаракат қилиш ва уларни шариат баён қилиб берган миқдорда олишдир.
Бу билан жамиятда унга муайян жамият сифатида лозим бўладиган миқдорда қийматлар рўёбга чиқади ва бу жамият шу қийматларга қараб ўлчанади. Ҳаёт ҳақидаги исломий кўзқарашга мувофиқ исломий жамият вужудга келиши учун қийматларни рўёбга чиқариш йўлида шу асосда ҳаракат қилиш лозим.
19-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49