Албатта ҳукм Аллоҳникидур Сиёсий сақофий таҳлилий
сайт

 

 

Ишнинг қиймати моддий қиймат бўлиши мумкин. Тижорат, зироат, саноат ишлари каби. Бундай ишларни бажаришдан мақсад моддий фойдаларни, яъни даромадни вужудга келтириш-дир. Бу қиймат ҳаётда ўз ўрнига эга бўлган қийматдир. Ёки ишнинг қиймати инсоний қиймат бўлиши мумкин. Чўкаётган одамни қутқариб қолиш ёки фарёд чекиб ёрдам сўраётган мазлумларга ёрдам бериш каби. Бундай ишлардан кўзланган мақсад ранги, жинси ва динидан ёки инсонийликдан бошқа ҳар қандай эътиборлардан қатъий назар, инсонни қутқариб қолишдир.
Шунингдек, ишнинг қиймати ахлоқий қиймат бўлиши мумкин. Рост гапириш, вафодор бўлиш ва раҳмдиллик каби. Бу ишлардан кўзланган мақсад, фойдалардан ёки инсонийликдан қатъий назар, ахлоқий жиҳатлардир. Чунки хулқ гоҳида инсондан бошқага ҳам қўлланади. Ҳайвон ва қушларга раҳм-шафқат қилиш каби. Гоҳида ахлоқий ишдан моддий зарар етиши ҳам мумкин. Лекин бу ишнинг қийматини рўёбга чиқариш лозим. У ҳам бўлса ахлоқий жиҳатдир. Ва ниҳоят, ишнинг қиймати руҳий қиймат бўлиши мумкин. Ибодатлар каби. Чунки улардан мақсад на моддий фойдалар, на инсоний жиҳатлар ва на ахлоқий масалалардир. Уларни бажаришдан мақсад фақат ибодатдир. Шунинг учун бошқа қийматлардан қатъий назар, бу ишларнинг фақат руҳий қийматини рўёбга чиқаришга эътибор қаратилмоғи лозим.
Мазкур қийматлар барча ишларнинг қийматларидир. Инсон ҳар бир ишни амалга оширар экан, мазкур қийматларни рўёбга чиқаришга ҳаракат қилади.
Инсоний жамиятлар шу дунё ҳаётида мазкур қийматларга қараб ҳамда жамиятда амалга оширилаётган қийматларнинг ва уларни амалга ошириш орқали кафолатланаётган фаровонлик ва хотиржамликнинг миқдорига қараб баҳоланади. Шунинг учун мусулмон киши жамият фаровонлиги ва юксалишига ўз ҳиссасини қўшиши, шу вақтнинг ўзида ўзининг ҳам фаровонлиги ва хотиржам-лигини кафолатлаши учун ҳар қандай ишни қилаётганида ундан кўзланган қийматни амалга ошириш йўлида бор кучини сарфлаши лозим.

Аслида бу қийматлар бир-биридан афзал ҳам, бир-бирига тенг ҳам эмас. Чунки уларнинг орасида бирини иккинчисига тенглаштиришга ёки бирини иккинчисидан афзал кўришга асос қилинадиган хусусиятлар мавжуд эмас. Улар инсон муайян ишни бажараётган пайтда кўзлайдиган натижалар-дир. Шунинг учун ҳам мазкур қийматларни битта тарозига қўйиш ва бир хил ўлчов билан ўлчаб кўриш мумкин эмас. Чунки улар бир-бирига зид бўлмаса ҳам, бир-биридан фарқлидир. Лекин қийматларнинг энг афзалини танлаш учун уларни бир-бирига солиштириш инсоннинг хусусиятидир. Гарчи улар бир-биридан афзал, бир-бирига тенг бўлмаса-да, инсон бунга рози бўлмайди, балки уларнинг бирини иккинчисидан устун қўяди ва тенглаштиради. Бундай устун қўйиш ва тенглаш-тириб кўриш қийматнинг ўзига асосланмайди, балки инсонга ундан келаётган натижаларга асосланади.

 

18-бет

Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49