|
таъкидланяпти. Намозгаки урилмаганидан кейин бошқасига урилмаслиги ўз-ўзидан аён. Демак, бу пайтда урилмасдан, қизиқтириш ва огоҳлантириш услублари билан чекланилади. Иккинчи босқич ўн ёшдан то вояга етгунига қадар одоб бериш учун керак бўлиб қолса урилади ҳам. Вояга етмай туриб унга шаръий ҳадлар ва жазолар татбиқ этилмайди. Чунки Пайғамбар с.а.в.: «Уч кишидан қалам кўтарилган: гўдакдан то вояга етгунига қадар, уйқудаги одамдан то уйғонгунига қадар, жиннидан то тузалгунига қадар», деганлар. Бу ҳадисни Абу Довуд ривоят қилган. Ундаги «қалам кўтарилган» деган сўзнинг маъноси вазифа-мажбурият юклатилмаган, демакдир. Гўдаклар вояга етгач, шаръан мукаллафга айланадилар. Агар бирор жиноят ёки ҳаром ишни қилиб қўйсалар, қозиликнинг буйруғи билан жазоланадилар. Бу эса вояга етган ўқувчилар мактаблари ва олий ўқув юртларида қозилар бўлишини тақозо этади.
Гўдак ва вояга етганларнинг ҳукмлари мана шу. Таълимни босқичларга ажратишда уларга риоя қилиш лозим. Чунки тарбия ва одоб бериш таълимнинг ажралмас қисмидир. Демак, биринчи мактаб босқичи боланинг мактабга кирганидан то ўн ёшга етгунига қадар чўзилади. Иккинчи мактаб босқичи ўн ёшидан то вояга етгунига қадар бўлади. Бу иш иқлими мўътадил давлатларда кўпроқ ўн беш ёшларда юз беради. Учинчи мактаб босқичи эса боланинг ўн беш ёшдан то мактабни тамомлагунига қадар давом этади.
Шу далиллар ва ҳукмларга асосан Халифалик давлатида мактабдаги таълим мактаб белгилаган ўқув дарсларига қараб эмас, ўқувчиларнинг ёшларига қараб босқичларга бўлинади. Демак, мактаблар қуйидаги жадвалда кўрсатилганидек, уч турга ажратилади:
Мактаб |
Ёшга қараб бўлиниш |
Биринчи босқич мактаби (бошланғич) |
Олти ёшга тўлганидан ўн ёшга тўлгунича |
Иккинчи босқич мактаби (ўрта) |
Ўн ёшга тўлганидан ўн тўрт ёшга тўлгунига қадар |
Учинчи босқич мактаби (якуний) |
Ўн тўрт ёшга тўлганидан мактабни тамомлагунига қадар |
Ўқувчи ўн ёшга тўлгач, ўзлаштирган билими даражаси қандай бўлишидан қатъий назар, иккинчи босқич мактабига ўтказилади. Балоғат ёшига етгач эса, билим савияси етарли ёки етарли эмаслигидан қатъий назар, учинчи босқич мактабига (вояга
16-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40