|
Давлат ҳам, уммат ҳам эмас ва ҳатто уммат орасидаги муфаккир шахслар ҳам эмас, агар улар шахс сифатида қолишаверса. Чунки давлат фикрий вужуд эмас, балки уммат қабул қилган тушунча, ўлчов ва қаноатлар мажмуасини ижро қилувчи вужуддир. Давлат ўз вужудини умматдан олади ва унинг ишларини бошқаради. Шу туфайли умматнинг ҳаётий ёки идрокий воқелигидан четга чиқиб кетиши мумкин эмас. Балки у ишларни бевосита бошқариб, умматнинг ҳаётий ва идрокий кучини - кучайтириб юбориш, тартибга солиш ва ишлатиш орқали - амалий суратда ифодалаб бериши мумкин холос. Аммо давлатдан ислоҳ ёки ўзгаришларни талаб қилиб бўлмайди. Чунки бу нарсалар унинг вужудида йўқ. Зеро, давлат фикрий вужуд эмас, балки фақат ижроий вужуддир.
Уммат эса ижтимоий вужуд бўлиб, хилма-хил ва мураккабдир. У бир эркак ва бир аёлдан келиб чиққан. Умматда фикрий, узвий ва жисмоний қувватлар бир-биридан фарқ қилади. Ундаги ижро услублари ҳам у қабул қилган ўлчов, тушунча ва қаноатларга қараб турлича бўлади. Бундан ташқари ушбу ўлчов, тушунча ва қаноатлар келиб чиққан аслий фикрлар умматда ҳукмронлик қилади. Шу сабабли уммат шу аслий фикрларга асосланмаган ўлчов, тушунча ва қаноатларга келиши мушкилдир. Бинобарин, у фикрлашида мана шу асосга чеклангандир. Шунинг учун у фикрий вужуд бўлиши мумкин эмас. Ҳеч бир халқ ва уммат - жамоат деган сифати билан - ўзининг умумий ҳаётга қарашини, анъанавий муштарак тушунча, ўлчов ва қаноатларини ўзгартиришга - бу тушунча, ўлчов ва қаноатлар қанчалик паст ва тубан бўлмасин - қодир бўлмайди.
21-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37