|
қайтадилар. Одамлардаги бу қайтиш сабабли жамиятда ўзгариш пайдо бўлади.
29. жамиятда вақтинчалик таъсир этувчи омилларнинг натижаси бўлмиш ўткинчи фикрлар ҳам учрайди. Улар – ватанпарварлик, миллатчилик туйғуларини қўзғатадиган фикрлар, мустақиллик ва шунга ўхшаш фикрлардир. Бу ўткинчи фикрлар ҳаёт ҳақидаги фикрдан пайдо бўлган эмас, балки уларни шу даврдаги беқарор вазият юзага келтиради. Асосий фикрлар мустаҳкам ўрнашган вақтда, бу ўткинчи фикрларнинг барчаси тезда йўқ бўлиб кетади.
30. Жамиятда ақлий йўлдан келиб чиқиб хулоса қилинган фикрлар билан илмий йўлдан келиб чиққан илмий фикрлар ўртасини ажратмай аралаштириб юбориш мавжуд. Ушбу аралаштиришга биноан одамлар психологияни илм деб, унинг фикрларини эса илмий фикрлар деб ҳисоблайдилар. Чунки бу фикрлар ёш болаларни турли шароит ва турли ёшларда кузатиш орқали эришилган мулоҳазалар асосида вужудга келган. Кейинчалик бу мулоҳазаларни такрорлашни тажрибалар деб номлаганлар. Аслида эса психология фикрлари илмий фикрлар эмас, балки ақлий фикрлардир. Чунки илмий тажрибалар моддани унинг табиий таъсир этувчи омиллар ва ҳолатларидан бошқа омиллар ва бошқа ҳолатларга бўйсундириш ҳамда ушбу бўйсундириш натижасини мулоҳаза қилиш демакдир. Яъни бу тажрибалар физика ва кимё тажрибалари каби модда устидан қилинадиган тажрибаларнинг айнан ўзидир. Аммо нарсани турли вақт ва ҳолатларда кузатиш илмий тажрибалар деб ҳисобланмайди. Шунга кўра, ёш болани турли ёш ва турли ҳолатларда кузатиш ҳам илмий тажрибалар баҳсига кирмайди. Шунга биноан бундай кузатиш илмий йўл деб, ҳисобланмайди, балки у кузатув, кузатувни такрорлаш ва хулоса қилиш холос. Демак у илмий йўл эмас, балки ақлий йўлдир. Шунга кўра, психология илми фикрлари ҳам социология ва педагогика фанлари каби ақлий фикрлар бўлиб, сақофат доирасига киради. Асло илм доирасига кирмайди.
31. Жамиятда илмий фикрлар ва илмий йўлни муқаддаслаш мавжуд. Илмий баҳс-изланишда қабул қилинган қоидага кўра,
13-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25