|
2. Иқтисодий кризислар тўловлар баланси натижасидир:
Биз тўловлар баланси икки томондан, дебитор ва кредитор томонлардан амалга ошишини айтиб ўтдик. Вазият барқарор бўлиб туриши учун баланснинг ҳар иккала томони тенг келиши лозим. Аммо кўп ҳолларда бу нарса амалга ошмайди. Бу ҳол кўпроқ деярли барча давлатларнинг иқтисодий вазиятида юз беради.
Киримлар тўловлар қийматини қоплашга етмай қолган вақтда дефицит (камомад) бошланади. Бу камомад келиб чиқишининг кўпгина сабаблари, жумладан қуйидаги сабаблари бор:
- капиталистик импортлар ҳажмининг (асбоб-ускуна ва қурилиш моллари импортининг) кенгайиши. Лекин булардан маҳсулот ишлаб чиқарадиган корхоналарда яхши фойдаланилмайди.
- асосий истеъмол товарларини кўплаб келтириш. Маҳсулот ишлаб чиқарадиган асбоб-ускуналарнинг кучсизлиги ва ана шу товарларни ишлаб чиқаришдан ожизлиги туфайли шундай бўлади. Натижада давлатлар шу товарларни импорт қилиб келтиришга мажбур бўлади, сўнгра бунга зарурий бўлмаган товарларни импорт қилиб келтириш ҳам қўшилади.
- Сармояларни экспорт қилишнинг, яъни хорижда инвестиция ётқизишнинг ёки хорижга қарз беришнинг кенг тус олиши натижаси.
- Фақат бир томондан амалга оширилган операциялар (уруш компенсациялари ва контрибуциялар) натижасида юзага келган камомад.
- Инвестиция сиёсатига таяниш ва кўнгил очар истеъмол секторларига ёки деярли шунга ўхшаш секторларга хизмат қиладиган нарсаларни ишлаб чиқариш;
- Иқтисодий ва сиёсий беқарорлик туфайли сармояларнинг чиқиб кетиши.
- Давлат аппаратида бўлсин ёки давлат муассасаларида бўлсин, идорий коррупциянинг авж олганлиги ва унинг жамиятда безовталик ва ишончсизликдан иборат бузуқ муҳитни келтириб чиқараётгани, бу эса айрим фуқароларнинг ўз жамғармалари хавфсиз бўлиши учун ўз пулларини хориждаги банк ҳисобларига омонат қўйишга мажбурлаётгани.
- Доллар ва бошқа хорижий валюталар курсининг қалқиб туриши ҳамда захирадаги валюта қийматининг тушиб кетиши. Бу билан эса давлат захираларининг ҳақиқий қиймати камайиб кетади, бинобарин, муайян маблағга олиб келиш мумкин бўлган импорт молларни олиб келиш учун қўшимча маблағлар тўлаш зарур бўлади.
16-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42