|
Зеро ўша давлатларда юз берадиган ҳар қандай сиёсий ёки иқтисодий ўзгариш кризис шаклида бошқа давлатлар пулида, бинобарин уларнинг иқтисодида акс этади. Масалан, пули долларга боғланиб қолган давлатларнинг ғам-ташвиши ўз захираларини сақлаб қолиш учун доллар барқарорлигини сақлаб қолишдан иборат бўлиб қолади. Одамларнинг маҳаллий валютага бўлган талаби кучайса, бу нарса шу давлат валютасининг курси долларга нисбатан кўтарилишига олиб келади. Шунда бу давлат ўз валютасидан катта миқдорни бозорга ташлайди ва унинг ўрнига бозордан долларларни йиғиштириб олади, яъни валютасини долларга сотади. Энди бунинг акси юз бериб, одамлар маҳалий валютадан воз кечса, яъни таклиф ортиб кетса – бундай ҳол чайқовчиликларда юз бериб туради – бунда давлат ўша ортиқча маҳалий валютани йиғиштириб олишга киришади. Шу мақсадда ўз валютасини долларга сотиб олади, яъни давлат ўз хазинасидан долларларни бозорга ташлайди ва унинг ўрнига ўз валютасини хазинасига қайтаради. Шунинг учун валютаси долларга боғлиқ бўлган ҳар қандай давлат ўз валютасини ҳам, долларни ҳам ҳимоя қилишга мажбур. Бу юкнинг энг катта ва энг оғирини таянилаётган ўша ажнабий валюта соҳиби бўлган давлат эмас, балки шу валютага боғланиб қолган давлатнинг бир ўзи кўтаришга мажбур бўлади.
Бу қийинчилик ва бу оғир юк шу давлат елкасига тушади. У ўзининг ўша ажнабий валютадан иборат захирасини сақлаб қолиш учун шу юкни кўтаришга мажбур. Чунки бу ажнабий валюта қийматининг пасайиши шу давлатнинг мавжуд активлари қийматига зарар етказади. Бунинг мисоли қуйидагича:
- Қувайт марказий банки 1971\1972 ва 1972\1973 йилларда доллар баҳосининг биринчи ва иккинчи марта тушиб кетиши оқибатида 79,6 миллион қувайт динори атрофида зарар кўрди. Доллар 18% атрофида тушиб кетган эди.
- ОПЕКка аъзо давлатларнинг фақат ликвид (тез пулга айланувчи) молиявий инвестициялари қийматининг ўзигина ўзининг номинал қийматидан 61% пасайиб кетди. Уларнинг номинал қиймати етмишинчи йиллар аввалида 78 миллиард доллар эди. 1974 йил билан 1978 йиллар орасида бу қиймат 47 миллиард долларга тушиб қолди.
- 1979-1980 йиллари Араб давлатларнинг нефтдан олган даромади 176 миллиард долларни ташкил қилган. Бу эса бизга доллар нархидаги ҳар қандай қалқиш натижасида қанчалик зарар кўрилишини кўрсатиб турибди.
- Араб давлатларининг валюта захираси 1976 йил ўртасида 35,44 миллиард долларни ташкил қилди. Ва араб валюта захирасининг 87,8% га яқини ажнабий валюталарда инвестиция қилиб ётқизилди. Демак бу захира ана шу ажнабий валюталар қийматида қалқишлар юз бериши билан қалқишга учраб туради.
13-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42