Албатта ҳукм Аллоҳникидур Сиёсий сақофий таҳлилий сайт

Ундаги ўзаро тенгликни қайта тиклаш учун экспортни кўпайтириш лозим, ёки кўпроқ қарз олиш лозим, ёхуд кўпроқ инвестиция киритиш лозим, деган хулосага келишдан олдин, аввало, барча элементларни ўрганиб чиқиш зарур бўлади.
Пул ва тўловлар баланси воқелигини билиб олганимиздан кейин энди бизга иқтисодий кризис юз бериш эҳтимоли пул ва тўловлар баланси воқеси натижаси сифатида қуйидаги равишда юзага келиши аён бўлади:

1. Иқтисодий кризислар – пул воқесининг натижасидир:

олам ўзининг пул муомаласида олтин қоидаси низоми асосида юрган пайтда иқтисодий гуллаб-яшнаш ва пул барқарорлиги даврини бошидан кечирган эди. Қачон бундай низом йўқ бўлиб, унинг ўрнини олтинга алмаштириш низоми эгаллагач, пул билан боғлиқ беқарорликлар пайдо бўла бошлади. ҳатто пул барқарорлиги даврлари жуда кам учрайдиган ҳолат бўлиб қолди. Шундан кейин олтинга алмаштириб бериш низоми ҳам бекор қилинди ва фақат мажбурий қоғоз пуллар билан муомала қилинадиган бўлди. Бу эса аҳволни баттар ёмонлаштирди ва кризис кетидан кризислар рўй бера бошлади.
Олтин қоидаси низоми барқарор алмашинув курсини таъминлаган эди. Чунки ҳар бир давлатнинг пул бирлиги ё олтин эди ёки олтин билан бир хил қийматга эга бўлган, исталган пайтда олтинга алмашишга яроқли бўлган ва олтин ўрнини босувчи қоғоз пул эди. Шунинг учун ҳам, давлатлар пуллари ўртасидаги алмашинув курси барқарор эди. Чунки у умум этироф этилган олтин бирлигига мансуб эди. Масалан, Исломда динор 4,25 грамм олтин билан белгиланган бўлса, Британия фунт стерлинги қонун бўйича икки грамм соф олтин билан белгиланди, француз франки эса бир грамм олтинга тенг бўлди ва ҳоказо. Шунинг учун ҳам алмашинув курси барқарор бўлди.
Бу низом ичкарида ҳам, ташқарида ҳам унинг пул бирлиги қийматини мустаҳкамлади. Бунга далил шуки, 1910 йилда олтин нархларининг рекорд рақамлари 1890 йилдаги даражанинг ўзига яқин бўлди.
Аммо бу низом бекор қилинганидан кейин кризислар эътиборни тортадиган тарзда юз берадиган бўлди:
Биринчидан: Олтинга алмашинув низомидаги кризислар.
Кризисларнинг кўзга ташланиши мана шу низом бекор қилинганидан сўнг пайдо бўлди.
Бу низом бўйича доллар олтинга қўшимча равишда марказий банклардаги жамғарма сифатида ишлатиладиган бўлди. Бреттон-Вудс конференциясига кўра, бир унция олтин 35 доллар, деб баҳоланди.

9-бет

Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42