بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Эрдоган Шом қўзғолонини Башар Асаднинг қучоғига туртмоқда
Устоз Аҳмад Муоз
Ражаб Тоййиб Эрдоган 2022 йил 6 октябр пайшанба куни Башар Асад билан вақти келганда учрашиши мумкинлигини ва буни истисно қилмаслигини тасдиқлади. Чехия пойтахти Прагада бўлиб ўтган кенгайтирилган Европа саммитида иштирок этган пайтида берган матбуот конференциясида Эрдоган «Бундай учрашув ҳозир кун тартибида эмас. Бироқ, Асад билан учрашиш имконсиз, дея олмайман» деди. У «Вақти келганда Сурия президенти билан учрашув ўтказишимиз мумкин», дея қўшимча қилди.
Яқин пайт ичида турк режими вакиллари томонидан бу каби баёнотларнинг кўпаяётгани Эрдоганнинг узоқ вақт давомида кўп сабабларга кўра яширин бўлиб келган асл позициясини фош этмоқда. Баъзилар келаси даврда Туркия қарашлари нуқтаи назаридан бу баёнотларга кучли инқилоб, дея баҳо бермоқда. Лекин бунинг акси ўлароқ, барча буни кутилмаган ҳол эмас, яқиндан бери шундай бўлиши кутилаётган эди, деб билмоқда. Айниқса, Туркиянинг муборак Шом қўзғолони бошлангандан бери ўйнаб келган ролини ва у амал қилган графикни диққат билан кузатган ҳамда Эрдоганнинг Америка сиёсати доирасида айланувчи шахс эканини билган киши буни кутилмаган ҳол санамайди.
Америка доирасида айланувчи турк режими Адолат ва Тараққиёт партияси ҳокимият тепасига келгандан буён ташқи сиёсатда Америка манфаатларига хизмат қилиши мумкин бўлган барча нарсани қилиб келяпти. Яъни бу режим Сурия хусусида Американинг Шом қўзғолонига қарши курашиш ва уни йўқ қилишга қаратилган режасидан ташқари бир қадам ҳам ташламайди. Тўғрироғи, Сурияга аралашаётган кучларнинг ҳеч бирига якка ўзи ҳаракат қилишига рухсат берилмаган. Чунки бу даҳшатли муаммоларни келтириб чиқариши мумкин. Шунинг учун Туркиянинг роли бошданоқ Америка режаларини амалга оширишдан иборат.
Шу ўринда савол туғилади: Туркиянинг роли нимадан иборатлиги яққол кўриниб қолгандан сўнг, бугун қўзғолон кучлари нима қилмоқлари керак? Улар қўзғолонни давом эттириб, уни ўз мақсадига, асосан Шом қонхўрини ағдариш мақсадига етказиш учун қандай режани амалга ошира оладилар? Шомнинг аҳрор аҳлига қарши қўйилаётган тузоқларни бартараф қили оладиларми?
Шом ўлкасининг жойлашуви муҳим аҳамиятга эга бўлгани учун унинг қўзғолони жуда хавфли даврларни босиб ўтди. Ўз навбатида, бу нарса Американи бошиданоқ қўзғолонни йўлдан адаштириш ва йўқ қилиш сари бир неча давлатларни ва малайларини сафарбар қилишга ундади. Бунинг сабаби шундаки, қўзғолон аҳли бошқарув низоми шаклини белгилашда ўз қарорини тиклашга ҳаракат қилди. Аслида курашга сабаб бўлган нарса ҳам мана шу. Чунки қўзғолон душманлари бу иш билан астойдил шуғулланиш учун ҳеч нарсаларини аямай, Шом аҳлининг ўз мақсадларига етишишларини олдини олиш учун барча услуб ва воситаларни қўллашди. Зеро, қўзғолончилар қарорларини қайта қўлга олсалар, бу бутун дунё учун оғир муаммо бўлади ва дунёнинг шаклини ҳам, халқаро муносабатлар шаклини ҳам ўзгартириб юборади. Яъни халқаро тизимнинг АҚШ бошчилигидаги зўравон етакчилари қўзғолон талаблари, айниқса «Халқ тузумни ўзгартиришни истайди», деган талаб не чоғли хавфли эканини англаб етишди. Шунинг учун улар тўпланиб, қўзғолонга қарши курашни ҳаёт-мамот жанги, деган эътиборда унга қандай қарши кураш олиб бориш йўлларини ўрганиб чиқишди.
Бошқа томондан, қўзғолон бошидаёқ ўз олдига қўйган мақсадига етиши учун етакчига муҳтож эди. Унинг етакчилигини қўлига олган ёки унинг сиёсий қаноти сифатида тайинланган етакчилар эса, воқеликни англай оладиган даражада эмас эди ёки ўзига кўрсатиб берилган ролни бажарувчи ясама қанот эди, холос. Ҳарбий етакчиликка келсак, у одамлар истагига бутунлай тескари иш тутди ва уларнинг қурбонлари билан тижорат қилиб, халқаро разведка идоралари томонидан тайёрланган сиёсий етакчиликка қонунийлик тусини берди. Ҳарбий етакчилар ўзлари билган ёки билмаган ҳолларида содир этган барча сиёсий ҳаракатлари қўзғолоннинг мақсадига етишини узоқлаштирди ва ўзлари ҳам унинг ҳаракатини чекловчи, ҳатто баъзи ҳолларда сохта ҳужжат-баҳоналар билан унга қарши курашувчи томонга айланишди. Буларнинг барчасига молиявий қўллаб-қувватлов ва қўзғолонга тарафдорлик ниқобини кийган Қатар, Саудия в турк режими каби хорижий кучлар билан алоқа қилиш сабаб бўлди.
Қўзғолоннинг мақсадлари буюк ва у ўз мақсадлари даражасидаги етакчиликка муҳтож. Ташқи аралашувлар кўп ва урушда вақт тиғиз бўлгани учун ҳатто оддий масалаларда ҳам онгли равишда иш тутилиши лозим. Ҳатто оддий кузатувчига ҳам шуниси аён бўлиб қолдики, «озод этилган» ҳудудлардаги ҳукуматлар ва уларнинг тарафдорлари қилаётган хатти-ҳаракатлар қўзғолонни ҳалокатга судрашга хизмат қилмоқда. Гўё қўзғолоннинг оддий маиший ишларини ҳам, Америка белгилаган стратегик мақсадга хизмат қиладиган ишларни ҳам фақат битта одам бошқараётганга ўхшайди. Буларнинг барчасига сабаб шуки, ҳеч ким сиёсий фаолиятнинг не чоғли муҳимлигини билмаяпти, келгуси босқичдаги режаларни тушунувчи онгли холис сиёсий етакчиликнинг зарурлигини англамаяпти. Зеро, онгли холис сиёсий етакчилик нафақат келгуси даврлардаги режаларни тушунади, балки ҳар бир босқич учун режа ва ечимлар ишлаб чиқиб, одамларни тўғри йўлга бошлайди, тойилишларини олдини олади.
Озод этилган минтақалардаги одамлар тушиб қолган бугунги аҳвол ғоят усталик билан тузилган режа бўлиб, уни ишлаб чиқилишида ҳарбий ва сиёсий кучлар ҳам иштирок этди. Қолаверса, бу аҳвол ножўя хатти-ҳаракатлар, узоқни кўра олмаслик ва сиёсий кўз-қарашнинг йўқлиги оқибатидир. Улар шунингдек, воқеа-ҳодисалар билан қандай муносабатда бўлишни ҳам, уларга қандай реакция билдиришни ҳам, доим яхши билан ёмонни ажратишни ҳам билишмайди… Шунинг учун буларнинг охири кўриб турганимиз очлик, муҳтожлик, кўчманчилик ва дарбадарлик даражасига олиб келди.
Биз бу аҳволдан чиқишимиз, қўзғолон ҳаракатини кузатиб боришимиз, одамларни шаҳарларига, уйларига, қарорларига ва ризқ-насибаларига қайтаришимиз ҳамда режимни барча башаралари, устунлари ва шунча қирғину вайронагарчиликларга сабаб бўлган илмоний конституциялари билан қўшиб ағдаришимиз учун аввало жавобгарликни тўлиқ зиммамизга олмоғимиз лозим, масаланинг ҳеч истисносиз барчамизга тегишли, деб билмоғимиз даркор. Бу биринчидан. Иккинчидан ва энг муҳими, шуни унутмайликки, сиёсий ишларга ҳарбий ҳаракатлар билан эмас, балки сиёсий ишлар билан қарши курашилади. Шунинг учун давлатлар бизни фақат ва фақат сиёсий ишлар билан енгди, мағлуб қилди, уй-жойларимиздан маҳрум этди. У сиёсий ишларни орамиздан ўзига одам сотиб олиш, қўзғолон учун малайлик фронти тузиш, ҳарбий кучларимизни жиловлаб олиш билан бошлаб, ҳозирда яраштириш ва режим чангалига қайтариш режаси билан тамомламоқда.
Шундан келиб чиқиб, демак, сиёсий ишларнинг муҳимлигини ва муқаррар қарама-қаршиликда фойдали эканини эътироф этмоқ лозим. Нафақат эътироф этмоқ, балки қўзғолонни давом эттиришни ва ўз мақсадига етказишни амалда истаган кишилар ишни сиёсий ҳаракатлар билан бошламоқлари шарт. Сиёсий ҳаракатни амалга ошириш учун эса, албатта сиёсий етакчилик керак, қўзғолон манфаатини қабул қиладиган, уни етаклашга ва у билан мақсад сари бирга юришга тайёр сиёсий етакчилик шарт. Бу етакчиликнинг муайян сифатлари бор ва уни диққат билан танламоқ керак: у сиёсий жамоат бўлсин, қўлида аниқ-тиниқ сиёсий лойиҳаси бўлсин ва бу лойиҳа ҳисоб сўраш учун ўлчов бўлсин.
Шом аҳли зиммасига тушган нарса эса, ўз қарорларини қайтариб олмоқ, ўзларига етакчи танламоқ ҳамда ғоялари ва қўзғолонларининг ўзгармас мақсадларига етишиш учун Парвардигорларига таваккал қилмоқдан иборат.
Роя газетасининг 2022 йил 26 октябр чоршанба кунги 414-сонидан
