بسم الله الرحمن الرحيم
НЕГА РАҲБАР ТАНЛАШДА АДАШЯПМИЗ (2)
Мавзуга яна бир мисол қилиб “яқин келажакда, Ўрта Осиёда катта хатар бор” деган фикрни олайлик. Бу фикр бир томондан тўғри, бу фикрга мен ҳам қўшиламан. Фақат биз ўзлигимизни танимасдан, кун ўтса хисоб қабилида яшашни давом эттирсак, тўғри, ҳозирги қийин аҳволимизданда баттарроқ хавф бўлиши мумкин. Лекин ўзлигимизни танисак ва аҳволни ўнглаш учун кўпчилик бўлиб ҳаракат қилсак бундай хавф бўлиши мумкин эмас, уни олдини олса бўлади. Энди буни далиллаб беришимга тўғри келади. Чунки фикрни ўзгалар қабул қилиши ёки унга жиддий эътибор берилиши учун айтилганда, далилсиз қуруқдан-қуруқ раъйнинг ўзини бериш кифоя қилмайди, балки бу раъйни эшитувчи уни тўғри далил билан тушуниб етиши ҳам албатта зарур бўлади.
Бизнинг ўлкалар, мустамлакачи мамлакатлар кўз тиккан, ҳозирда Россия ва АҚШ ўртасида талаш бўлган жой. Бу талашишнинг сабаблари ҳақида қисқача тўҳталадитан бўлсак, аввалги СССР таркибидаги ўлкаларга ўз мулкидек қараётган Россия, шарқий Ёвтопадаги манфаатлари каби биздаги манфаатларидан ҳам аста-секин маҳрум бўлаётганидан уларни сақлаб қолишга, хусусан, шол бўлиб қолган иқтисодини янгидан тиккалашга ва халқаро сиёсатдаги мавқеъини яна қайтаришга жиддий харакатда. АҚШ эса, бирин кетин бу ерларга ўрнашиб, ўз манфаатларига эга бўляпди, айниқса, Ўзбекистонга яхшигина ўрнашиб, 2001чи йилдаги “11 сентябрь” воқеасини рўкач қилиб, Қирғизистонга кириб олгани, Россияни тинчини бузган бўлса-да, лекин АҚШ бу ўлкаларни осонликча тарк қилмайди, чунки дунё етакчилигини даъво қилаётган АҚШ учун марказий Осиёда ўз нуфузини мусаҳкамлашда ва Шаркий Осиёга сиёсий таъсир ўтказишда, айниқса, Хитойни ўзига тобе қилиш учун Қирғизистон жуда катта стратегик аҳамиятга эга. Бу ерда қолиш мақсадида вақтинча, Хитойга ҳам баъзи ўринларда ён босиши мумкин, Ўзбекистонни у билан иқтисодий алоқаларини кучайтиришига рағбатлантириши, учувчисиз самалётларни сотиб олишига имконият бериши Хитойга совға сифатида бўлиб, Россия сиёсатидаги имконятларини камайтирганини мисол қилиш мумкин, яъни АҚШдан манфаат кўраётгани сабабли Хитойга, тутун қайтаришидан қўрқиб Россия жиддий босим қилолмайди.
Россия дунё тақсимотидаги ўзининг ўлжаси сифатида қараётган бу ўлкаларни сақлаб қолиш учун ва дунё етекчилигида якка ҳокимликни даъво қилаётган АҚШ бу ерларни тарк килмаслиги учун қандай йўл тутиши мумкин? Халқга таянадими? Йўқ, халқ Россияга ҳам, АҚШга ҳам қул бўлишни, яъни уларнинг мустамлакасида бўлишни ҳохламайди. Демак, улар биздаги ўз малайларига таянади. Малайларини моддий манфаатлар билан рағбатлантиради, акс ҳолда халқни уларга қарши қўзғаш билан қўрқитади. Халқни уларга қарши қўзғаш учун биздаги сиёсий ва иқтисодий вазият жуда қўл келади, яъни кун ўтказишга қийналаётган омма халқни озгина моддий рағбатлантириш билан ҳокимият алмашишини амалга ошириши мумкин. Ақаевни ҳокимиятдан кетишида Россиянинг мақсадини амалга ошириш учун АҚШнинг нуфузини чиқариб юборишда қийналди. Бунга харакат бўлаётгани сезган АҚШ Ақаевни қўрқитиб қўйиш, қўрқмаса ўзга малай ҳукуматни ташкил келиш мақсадида унга қарши ўз малайларини ишга сола бошлади, яъни 2005 йилнинг бошларида АҚШ ҳокимиятга қарши қўзғаган халқни Россия, “малайлик”ни зиммасига олган Бакиев орқали тезлатиб, ҳукуматни алмаштирганлигини мисол қилиш мумкин. Лекин, қонуний йул билан кўзланган мақсадга олиб боришига ақллари етмаса, иккинчи йўлни, яъни ички тўқнашувларни пайдо қилиш билан режаларини амалга оширади. Халқнинг онгсизлигидан фойдаланиб, ички уришларни қилиб бўлса ҳам режаларини амалга оширишга харакат қилишишади. Бу режаларини рўёбга чиқишида бизни ҳақиқий ўғлонларимиз қурбон бўлишларини, тинчлигимиз йўқолиб, ҳаётимиз издан чиқиши уларни қизиқтирмайди. 2010 йили ҳам, АҚШга моил бўлаётган америкапарастларни, хоссатан, ўз ўғли Максим Бакиевнинг харакатларини тўҳтата олмаган Қ. Бакиевни ҳокимиятдан кетказиб, Россия ўз режалари сари йўналтириш учун вақтинчалик ҳукуматни қўллаш мақсадида ва Ўзбекистонга босим ўтказиш учун миллатчилик низосини чиқарди. Буни малайлари воситасида амалга оширди. Аввал, Ином ва Қодирлар ёлғон ваъдаларга ишониб, хиёнат асосида, ўзбекларни қўзғади, кейин малай хоинлар орқали қирғизларни туйғуларга қаттиқ таъсир қиладиган видиотасмалар етарли бўлди. Содда халқни қўзғашлик учун озгина провокатция кифоя. Натижада минглаган бегуноҳ инсонларнинг қўрбон бўлиши, ҳаётнинг издан чиқиши ва ҳоказо. Бу билан Россия, жанубда қора руйҳатга тушган Бакиевга моил бўлганларни миллатчилик балоси билан машғул қилган бўлса, шимолда эса, ўзига тобе бўлган малай ҳукуматини ўрнатди….
1990чи йилларда ҳам Россия миллатчиликни қўзғаганда ҳудди шу қийинчиликларга катта ёшдагиларимиз гувоҳ бўлишган. Унда, СССР тарқалиши оқибатида ўзларича мустақил бўлиб қолдик деб гумон қилган Ўрта Осиё халқларида бешта республикани бирлаштирган “Туркистон” давлатини ташкил қилиш тўғрисидаги фикр ҳаммага ўз тасирини курсатаётган эди. Сабаби, ҳар бири ўзини-ўзи мустақил бошқаришга чўчиган халқ етакчиларига шу фикр маъқул бўлган, чунки буғдой, паҳта, чорва, полиз экинзорлари, газ, ва тилла конларига эга бўлган бу тереториядаги янги давлат хақиқий мустақилликка етиши мумкин, ҳатто СССРнинг ўша кунлари 8% қурол-аслаҳаси мерос бўлиб қолган Қозоғистонни ҳам борлигини хисобга олинса, бу давлат на фақат мустақил, балки етакчи давлатлар қаторидан ўрин эгаллаши ҳам мумкин эди. Бу фикр, Россияга ҳам ва бошқа мустамлакачи давлатларга ҳам ёқмайди. Шунинг учун Россия, унда ҳам, бу фикрни парчалаб ташлаш мақсадида миллатчиликдан фойдаланган. Ўшдан бошланиб, Қирғизистоннинг жанубий минтақаларида ривожлантирди. Шимол томонда марҳум Чингиз Айтматов ва Жанубда Т. Араббой ва К. Содиққори каби баъзи нуфузли етакчиларнинг таъсири билан бу низоларнинг кескинлиги бир оз пасайган бўлсада, асосий майдон Ўзген бўлган эди. “Ўшдаги студент қизларнинг ор-номасига ўзбеклар томонидан тажовуз бўлаяпди” деган провакация, асосан Ўзген ва Савет районларида жуда кучлик бўлган. Режалаштирилган кунда, атрофдан проваотцияга ишониб, ўз ор-номуслари бўлган қизларини ҳимоя қилиш учун йиғилган оламонни Мирза ака марказида наша қўшиб таёрланган ош ва инсонни ваҳший қиладиган ҳимикатлар қўшиб таёрланган маҳсус ичимликлар билан кўзини қонга тўлдирдирилган ва номаълум шахслар томонидан верталётларда тарқатилган қуроллар билан таминланган отлиқларни Ўзган шаҳрига сафарбар қилинган. Мақсад, бу оламон шундай ваҳшийликлар қилсинки, то бундан кейин бу ҳалқлар ўртасида бирлашган кучли давлат қилиш тўғрисидаги фикр умуман кўтарилмасин. Бу режани тармоғи сифатида Қозоғистоннинг Тошкент областига чегарадош жойларида “ўзбек-қозоқ” ва Душанбеда “ўзбек-тожик” низоларини чиқарган. Лекин, Душанбедаги ишлари режадагидек бўлмай, ўзбек-тожик бирлашиб, русларга қарши юришга айланиб кетганда, уни тезда тўҳтатишди…
“Ғарбий лагер”даги етакчи давлатларни ЎртаОсиёга кириб келишини туҳтатишда ҳам Россия миллатчиликдан фойдланган, чунки эндигина Россиядан қутилганини “мустақиллик” деб нишонлаётган халққа АҚШнинг кириб келиши маъқул эмас эди. Шунинг учун Ўзбекистонга кириб келиш учун АҚШ Туркияни ишга солди, яъни кун сайин ўзаро алоқалар кучайиб борди. Турия воситасида АҚШнинг кириб келиши Россияга ёқмади ва Ўзбекистондаги месхет турклар билан ўзбеклар ўртасида “ўзбек-турк” миллий низосини чиқарди. Натижада қанчадан-қанча бегуноҳ инсонларни ўлиши, икки халқнинг қийналиши, айниқса, қувғинга учраган туркларни сарсон-саргардон бўлиши ва ҳоказо. Низодан кейин “ёш мустақил бўлган Ўзбекистонга ёрдам” деган байроқ билан ривожланаётган Туркиянинг алоқалари тўҳтатилди, ҳукуматига нисбатан ички норозичиликлар авжига чиқишидан қўрқан Туркия бу алоқаларини тўҳтатишга мажбур эди. Россиянинг мақсади, АҚШга “бу менинг ўлжам, ундан қўлингни торт” деб қўйиш ва ёшларининг шаҳарларга кетиб қолишидан бўшаб қолаётган қишлоқларини месхет турклардан иборат ишчи кучи билан таъминлаш эди. Натижада Россия учун режаси амалга ошди, қурбон бўлганлар, қийналганлар ва ваҳшийлар биз бўлиб қолдик. Демак, миллатчиликни восита қилиб мустамлакачи кофирлар ўз нуфузини сақлаб қолмоқда. Ислом диёрларининг бошқа жойларида ҳам аҳвол шундай. Масалан: АҚШ Туркияда “курд ва турк” туйғусидан, араб диёрларида эса, “синний-шия” туйғуларидан, қадимда халифаликни йўқ қилиш учун “араб-турк” фикридан фойдаланган.
Бу райимга қўшилганларга нима ишлар қилиниши кераклигини айтиш билан бирга, тезда амалга киришишларини маслаҳат бераман.
- Мустамлакачи давлатларнинг айғоқчиларини юртларимиздан чиқариб ташлашни талаб қилиш. Чунки кофирлар ўз мақсадларига етиш учун қилаётган ташқи сиёсатини ва ўз малайларини йўналтиришни айғоқчилари ёрдамида бизнинг ички аҳволимизни яхши ўрганиб чиққандан сўнг белгилайди. Бунга АҚШ ва Қирғизистон ўртасидаги 5 йиллик визани жорий қилганини келтириш мумкин. (Тўғри мақсадда юрганларининг зиёни йўқ).
- Ғарбпараст малайларни оғзини ёпиш. Улар кофирлар фойдасига тарғибот ишларини ва керак ўринларда режаларини амалга ошиши учун билиб-билмай, уларнинг кўрсатмалари бўйича ишларни олиб боришади.
- Миллатчилик муҳитини йўқ қилиш. Миллатчилик ҳар бир инсонда табиий бўлса-да, лекин уни ўз мақсадларида фойдаланиш учун мустамлакачилар кучайтиради ёки малай ҳакимлар кучайишига эътиборсизлик билан қарайди.
- Исломий муҳитни кучайтириш. Бу муҳид соясидаги минг йиллик тариҳимизда бу халқларни тинч тотув, ҳеч қандай ўзаро низосиз яшаганликлари бизни бу фикримизни қувватлайди. Буларни қандай амалга ошириш мумкинлиги тўрисидаги райимни кейин баён қиламан.
Раҳбар танлашдаги ақлнинг аҳамиятини тушунтириш учун унинг маҳсули бўлган фикр-райни озгина шарҳлаб қўяман, чунки баъзи бир фикрларнинг ҳис қилинадиган вокеълиги бўлса-да, фикрлашга ўрганмаган инсон тушина олмасдан, уни сафсата деб ўйлайди, чунки унинг воқеъсини ҳис қилиш учун ҳам фикр керак бўлади. Шунинг учун қийин фикрларни қайта-қайта ўқиш мақсадга мувофиқ.
Раъйнинг ҳис қилинадиган воқеълиги бўлса фикр бўлади, акс ҳолда беҳуда сафсата бўлиб қолаверади. Бу ҳолатда у ҳеч бир асосга эга бўлмаган бўлмағур нарсалар, пуч ҳом ҳаёллар, фараз-тахминлар ва уйдирма-ёлғонлар устига қурилган бўлади.
Бу фикрга унинг эгаси ўзидаги маълумотлар ва Аллоҳ унга неъмат қилиб берган боғлай олиш қуввати яъни ўша маълумотларни воқеликка боғлай олиш қуввати орқали эришади. Айтилган фикр эса, эгасининг кимлигидан хабар беради. Чунки инсон гапирганда дарҳол унинг шахсийяти маълум бўлиб қолади. Зеро бу шахсийят ё харобага айланган кимсасиз уй каби ҳамда ичи бўш ноғара каби ҳеч вақога арзимас, ўта бачкана шахсийят бўлиб чиқади ёки серсув дарё каби билим маърифатлар ва маълумотлар билан обод бўлиб гуллаб яшнаган, ийжодкор, тўғри йўлни кўрсатиб берувчи шахсийят бўлиб чиқади. Шунинг учун: «Кишининг ҳалокати икки жағининг ўртасидадир», деб бежиз айтилмаганлар.
Албатта фикрнинг инсон устидан бўлган ҳукмронлигидан бошқа бирон ҳукмронлик устун бўлолмайди. Шунинг учун унинг ҳукмронлиги қилич ҳукмронлигидан кўра кучлироқ ва таъсир кўлами каттароқ бўлади. Бу эса фикрнинг Аллоҳ инсонни бошқа махлуқотларидан юксакка кўтаришга сабабчи бўлган ақл устидаги ҳукмронлигидан келиб чиқади. Зеро фикр сабабли инсон юксалади ва одамлар ўртасида баланд даражага кўтарилади ҳамда энг олий камолот мартабаларига етиб боради. Фикрсизлик билан эса ҳайвон даражасидан ҳам пастликка шўнғиб ўта тубанлашиб кетади.
Аллоҳ Ўзининг Росули Муҳаммад (с.а.в)ни Пайғанбар қилиб юборган пайтда у кишини фикр асосида, Қуръон ва Суннат билан юборди. Бошқа Пайғанбар ва Росулларни юборган пайтда ҳам уларга ақл йўли орқали хитоб қилди ва гарчи уларнинг мўжизалари моддий мўжизалар бўлган бўлса ҳам, уларни фикр билан элчи қилиб юборди. Аллоҳ – биринчи инсон бўлмиш Одамни яратган пайтда эса уни малоикалардан фикр билан афзал қилди. Чунки Аллоҳ Одам алайҳиссаломга малоикаларга бермаган тафкир асосларини ўргатди. Натижада, Аллоҳ Одамни улардан муқаддам қилиши билан ва уларни унга сажда қилдириш билан улардан афзал бўлди. Зеро фикр барча нарсалардан аввал ва пешқадам туради, ундан сўнг инсон ҳаётидаги бошқа нарсалар шу фикрнинг натижалари сифатида келади, шундан сўнг ғаризаларни ва моддий, маънавий ва руҳий эҳтиёжларни қондириш келади. Фикрнинг йўқ бўлиши билан эса барча нарса йўқ бўлиб кетади.
Раъйнинг аҳамияти мавзусининг турлича бўлиши ва айтувчисининг ҳар хил бўлиши билан бир-биридан фарқ қилади. Чунки, ақида каби асосий фикрлардаги раъй, аҳамият ва қийинлиги жиҳатидан иккиламчи раъйдан фарқ қилади. Сиёсат хусусида раъй эса тарих хусусидаги раъйдан тамомила фарқ қилади, душманлар билан жанг қилиш майдонидаги раъй эса ҳарбий манёврлардаги раъйдан бутунлай фарқ қилади ва ҳаказо…
Раҳбар танлаш мавзусидаги фикр ҳам ўта муҳим ва қийин бўлганлигидан бу мавзуни тушиниш учун кучли фикр керак бўлади. (Тўғри райни билиб олишда сизга ёрдам бўлиши учун “ал-ваъй” журналиниг 163 чи сонидаги “ТЎҒРИ РАЪЙНИ ТЕКШИРИБ ЎРГАНИШ” мавзусига қаранг). (давоми бор).
Ғариб.
