بسم الله الرحمن الرحيم
Мода ортидан қувиш демократиянинг балосидир (2)
Ғайривоқеий бўлган кутишлар
Оламдаги ҳар қандай жамият учун муайян узунлик, муайян вазн, тери ва сочнинг муайян ранги, муайян шакл ва муайян ёш нормасига эришиш(ни кутиш) мантиққа тўғри келмайдиган ғайривоқеий ишдир. Бу иш уни ўзларига лозим деб биладиган аёллар топилса – касаллик ҳолатига айланади. Масалан, Цинцинаттидаги медицина университети 1984 йилда ўтказган сўров натижаси 18 ёшдан 35 ёшгача бўлган 75% аёллар ўзларини семиз деб ҳисоблашларини кўрсатди. Ҳолбуки уларнинг 25%гина тиббий жиҳатдан ортиқча вазнга эга эдилар. Вазни талаб даражасидан паст бўлган 45% аёллар эса ўзларини жуда семиз деб хисоблар эканлар. Шунга ҳам эътиборни қаратиш лозимки, гўзаллик жиҳатини аниқлашда қўлланиладиган вазн ўлчовлари тиббий стандартларга ҳам мос келмайдиган ўлчовлардир. Шунинг учун бу ўлчовлар хусусида фикр юритиш ҳақиқатга тўғри келмайди. Бундан ташқари, реклама саноати манекенчи аёлларни ўз журналлари, косметик воситалари ва замонавий (модали) либосларининг янада кўпроқ сотилишини таъминлайдиган шаклда кўрсатади.
«Life» журналида санъат бўлимини бошқарган Боб Кияно шундай дейди: «Юз терисини таранг қилиш учун уни қайта-қайта торттирмаган бирон аёлнинг сурати топилмайди». Аёллар учун чиқариладиган икки журналнинг муҳаррири бўлмиш Долмейхен исмли аёл шундай дейди: «Ёши 60дан ошган машҳур кишиларнинг суратлари – улар ўзларининг ҳақиқий ёшларидагидан кўра кўркамроқ ва ёшроқ бўлиб кўринишлари учун – бошқача қилиб ўзгартирилади. 60 ёшдаги аёлнинг юзи 45 ёшли аёлнинг юзига ўхшаши учун таранг қилиб тортилади». Бу иш кўпроқ компpютер орқали кўрсатиладиган тасвир устида олиб борилади. Чунки компpютер воситасида манекенчи аёлларнинг ташқи кўриниши ва юзларидаги ажинларни ўзгартириб кўрсатиш осондир. Ғарбдаги гўзаллик тимсоли ҳисобланмиш машҳур аёллар муайян шакл ва идеал (баркамол) юзга эга бўлиш учун ҳатто пластик операциялар қилдирадилар. Масалан, пластик операциялар маликаси бўлмиш қўшиқчи Шер бир марта шундай деган эди: «Эпақага келтириш учун бу юзга неча марта упа суртишимни билмайман».
Идеал қадди-қоматга эришиш мақсадида аёл кишида қўзғатилаётган бундай минтақасиз натижалар кутиш оддий аёлни гўзал бўлишни хоҳловчи аёллар сафига қўшилиш учун хатарли операцияларга рози бўлишгача олиб боради. Масалан, Америка пластик хирургия жамияти жамлаган статистик маълумотларга кўра, сўровда иштирок этган аёлларнинг 80% билан жарроҳлик ва терапия йўли билан 8,5 миллион пластик операциялар ўтказилган. Энг машҳур ҳисобланмиш 5та пластик операциялар қуйидагича: бадандаги ёғни йўқотиш операцияси, кўз қовоғини ўзгартириш операцияси, кўкракларни катталаштириш, бурун шаклини ўзгартириш ва юзнинг терисини таранг қилиб торттириш.
Муайян шаклга эришишни бундай интизорлик билан кутиш мантиқсиз бўлибгина қолмасдан, жуда хатарли ҳамдир. Чунки у бир қанча муаммолар ва изтиробларни келтириб чиқаради. Бунга мисол келтирадиган бўлсак, манекенчи ва актриса аёлларнинг баданидаги ёғ даражаси тана вазнининг 10%дан камдир. Ваҳоланки, тиббий жиҳатдан талаб қилинган миқдор 22-26% бўлиши лозим. Бундай кам миқдорга эришиш учун, яъни озуқа моддаларининг танага сўрилиб сингиб кетишига йўл қўймаслик учун, соддароқ айтадиган бўлсак, камроқ овқат ейиш учун манекенчи ва актриса аёллар сурги дориларни тановул қилишга ва оғир гимнастик машқлар билан шуғулланишга мажбур бўлади. Шакл ва тана вазнига бўлган бундай ҳавас таом ейишдаги изтиробни, тана ҳарорати даражаси ва қонбосиминининг тушиб кетиши, юракнинг нотекис уриши ва бепуштликни келтириб чиқаради. Гоҳида эса бундай ҳавас ўлимга олиб бориши ҳам мумкин. Қўшма штатлардаги халқаро ақлий саломатлик муассасасининг таъкидлашича, америкаликлар йилига ўртача 109 миллиард долларни парҳез таомларга сарфлайди. Ҳар 20 аёлдан биттаси иштаҳаси йўқлигидан қийналади, доимий парҳезда юрадиган ҳар уч аёлдан биттасида эса ёқимсиз ахлоқ пайдо бўлади ва ҳар икки кишидан биттаси овқатланишдан қисман изтироб чекади. «Полемия» жамиятининг ҳисоб-китобларига қараганда, ҳар йили 1000та аёл иштаҳа йўқлиги касаллиги сабабли вафот этади. 2000 йилда Британия медицина жамияти бир ҳисобот тарқатди. Бу ҳисоботда Британияда иштаҳа йўқлиги касаллигининг тобора кўпайиб бориши сабаблари ҳақида баҳс юритилади. Унда жумладан шундай иборалар бор: «Оммавий ахборот воситаларининг озғин манекенчи аёлларга ружу қўйиши кичик ёшдаги қизлар ўртасида овқатланиш тартиби бузилиши авж олишига жуда аламли тарзда ҳисса қўшмоқда». Ҳатто интернетда ҳам аёлларни озғинликка тарғиб қиладиган сайтлар пайдо бўлди. Бунга мисол қилиб «Озғин бўлиш учун тавсиялар» номли сайтни келтириш мумкин. Бу тавсиялар жумласига «Агар озғин бўлмасанг, демак, сен жозибали эмассан»; «Озғин бўлишинг соғлом бўлишингдан ҳам муҳимроқдир»; «Энг муҳим нарса – вазндир»; «Овқат емай озғин бўлишинг – муваффақият ва қувватнинг ҳақиқий аломатларидир», каби тавсиялар киради. (давоми бор).
