بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Британия: Жонсон сиёсати
Устоз Аднон Хон
Борис Жонсон 2019 йил 23 июлдаги сайловда ғалаба қозониб, яқинда бўлиб ўтган умумий сайловларда ғолиб чиққан Консерваторлар партиясига раис бўлди ва бу билан Британия бош вазирига айланди. У уч йил ичида бўлган бош вазирларнинг учинчисидир. Бу кимса кўп омадсизликларга учрашига, ноқобил шахс бўлганига, нуқул жанжалларга сабаб бўладиган баёнот ва қилмишларга одатланганига қарамай, кейинги йигирма йилдан зиёд вақт ичида жамоатчилик диққати марказида турди ҳамда Консерваторлар партиясида энг халқчил сиёсатчига айланди.
Борис Жонсон сиёсат ва журналистика соҳасида узоқ стажга эга бўлиб, анча вақт оммавий ахборот воситаси имкониятидан фойдаланди. Унинг асл оиласи Усмоний Халифаликда яшаган. Ота томонидан бобоси Камол Али Усмоний давлати журналистларидан бири бўлиб ишлаган. Камол Али Халифаликка очиқ қарши чиқиб, куч тўплаган ва турк истиқлоли урушига кирган миллатчилар ҳаракатига аъзо бўлган. Мана шундай либерал қарашлари сабабли уни султон Абдулҳамид сургун қилган эди. 1922 йил Камол Али ўлдирилганда фарзандлари Биринчи Жаҳон уруши даврида Британияда яшашарди. Камол Алининг ўғли Усмон Камол она томонидан бўлган бобосининг фамилиясига ўтиб, (Усмон) Уилфред Жонсон бўлди. У Арин Уильямсга уйланди. Яна бир ўғли Стэнли Жонсон атроф муҳит ва аҳоли соҳаси бўйича эксперт бўлди ҳамда 1979 йилдан 1984 йилгача Консерваторлар партиясидан парламентда депутатлик қилди. Стэнли оиласининг олти фарзанди бўлган. Уларнинг каттаси Борис Жонсон, яъни, бугун Британия бош вазири бўлган кимса. Жонсоннинг Жозеф Жонсон исмли укаси парламентда Консерваторлардан депутат. Бориснинг синглиси Рашел Жонсон ҳам сиёсатга боғланган ва миллий ахборот воситаларида тезда-тезда кўриниб туради.
Борис Жонсон оиласи ва зурриёти юз йилдан ортиқ вақт сиёсий ҳаётда иштирок этди. Борис ҳам сиёсатга киришдан олдин ахборот ва журналистика соҳасида меҳнат қилди. Фаолиятини Британия императорлиги ва муассасаси томонидан қўллаб-қувватланувчи Таймс газетасидан бошлайди. Бироқ товламачилик ва ёлғончилик айби билан ишдан ҳайдалади. Кейин Дейли Телеграфга журналист бўлиб жойлашади. Консерваторлар томонидан қўллаб-қувватланувчи бу газетанинг Брюсселдаги мухбири бўлиб ишлайди.
Жонсоннинг асосий диққат-эътибори Европа Иттифоқидан фақат бемаъни ва ёмон нарса келади, деган тушунчага асосланган. Европа Иттифоқига доир масалаларда турли ёлғон-яшиқ гаплар гапирганига қарамай, айни иттифоққа қарши мақсади билан Британияда ном чиқарди. Масхарабозлик табиатига эга бўлган Жонсон «Менда сен учун янгиликлар борми» номли юмористик телешоуда мунтазам беллашиб келди.
У Майкл Хезелтайн нафақага чиққанидан сўнг 2001 йилда парламентга кирди. Саккиз йил депутат бўлиб, сўнг парламентдан бўшатилди ва Лондон мэри лавозимига ўтди. Бу вақт ичида жуда кам ютуққа эришди ва ҳукуматда айтарлик роль бажармади. Мамлакатда молиявий фирибгарликни назорат қилиш қўмитасига раис бўлиб ишлади. Кўплаб партиявий учрашувларни ўтказиб юборди, қатнашмади. Парламентдаги овозларнинг ярмидан камида иштирок этди. Одатдагидек, партия йўлини қўллаб-қувватлади ва Ироққа қилинган урушга бошида қарши чиққан бўлса-да, кейинчалик уни ҳам қўллаб-қувватлади.
Дэвид Кэмерон Консерваторлар партиясига раис бўлгач, ёшликда бирга ўқиган Борис Жонсонга соя ҳукуматидан жой бермади ва Бориснинг муваффақиятга эришиш имконияти тугагандек бўлди. Бироқ, Лондон мэри унга Консерваторлар партиясидан вакил бўлишни таклиф қилди ва 2008 йил мунтазам кампанияда Лондон мэрига айланди.
Жонсон парламентга қайтди ва 2015 йил парламентдан Аксбридж ва Уайтинсвилл ўринларини эгаллашга муваффақ бўлди. Энг даҳшатлиси, Тереза Мэй уни ўзининг Ташқи ишлар вазири лавозимига ўтқазди, ваҳоланки у билан ораларидаги душманлик ҳаммага аён эди. Бориснинг энг катта хатоси одобсиз гапи бўлди ва шу гапи туфайли Эрон қамоғида ётган эронлик-британиялик Нозанин Зогарий-Рэтклиффнинг қамоқ муддати яна узайтирилди. Бу билан Жонсон тарихда ташқи ишлар вазирларининг энг ёмонига айланди.
У доим Европа Иттифоқига қарши эди ва бундан ҳам ўзининг касбий ҳаётига асос сифатида фойдаланарди. Отаси Европарламенти аъзоси ҳамда Еврокомиссиянинг катта аъзоси сифатида Брюсселда ишлаган. Борис Жонсон мана шу Брюсселдан туриб Европа Иттифоқи лойиҳалари ва тортишувлари тўғрисида ёлғон ва туҳматларга тўла мақола ёзди. 2009 йилдан бошлаб, Британиянинг Европа Иттифоқдаги аъзолигига қарши референдум ўтказишга чақириб келди. Британиянинг ЕИга аъзолиги унинг «асл» халқи маоши босим остида қолишига олиб келганини таъкидлаб, «Европа Иттифоқи энг йирик давлатга айланишни ва Британияни мустақиллигидан маҳрум этишни истайди, деди. 2019 йилда Жонсон – келишув бўлиш ёки бўлмаслигидан қатъий назар – Британия Европа Иттифоқидан жорий йилнинг октябрида албатта чиқади, деди.
Жонсон – Британия АҚШ билан яқин алоқада бўлиши керак, чунки бу Британия манфаатига хизмат қилади, деб доим гапириб келди. Трамп ҳам Жонсон ҳақида ижобий мулоҳазалар билдирган, айниқса, бош вазир бўлгандан бери. Шунинг учун икковлон яхши кетишяпти. Лекин бу бирор туб ўзгариш келтиришини кўрамизми йўқми, номаълум. Жонсон Британиянинг Европа Иттифоқидан ташқарида дунёда янги буюк кучга айланишини доим таъкидлаб келди. У Британиянинг кучайишига Европа Иттифоқи тўсиқ бўляпти, деб билади. Унинг стратегияси бўйича, Британиянинг ҳеч қандай келишувсиз Европа Иттифоқини тарк этиши, Европа Иттифоқини Британия учун энг яхши битимни таклиф қилишга мажбур қилади. Тўғри, Британия бош вазири парламентини ўзгартирди, Европа Иттифоқи ўзгаришсиз қоладиган бўлди, Британия парламенти Европа Иттифоқидан ажралишга қарши чиқди. Бироқ Консерваторлар партияси кичик партия билан коалиция тузган ҳукуматда кўпчиликни ташкил қилади. Шу нуқтаи назардан, ўзининг мавқеини кучайтириш учун сайловлар ўтказилиши мумкин. Жонсон эса, кучли етакчи эмас… Брикситнинг белгиланган муҳлати тугайдиган бўлса, Жонсон синовдан ўтади ва масала уни алмаштиришга бориб тақалиши мумкин.
Роя газетасидан олинди
