|
бўлсагина ҳаётда аниқ бир йўналишда собит юра олади ва хотиржам бўлади. Акс ҳолда фикрий ечими бўлмаган инсон беқарор, безовта, субутсиз ҳолда яшайди.
Шундан келиб чиқадики, борлиқ, инсон ва ҳаёт ҳақидаги куллий фикр асосий фикрдир, фикрий асос ёки фикрий пойдевор ақидадир. Бу ақида фикр бўлсагина яъни у ақлий баҳс устига қурилган бўлсагина ундан фикрлар балқиб чиқади ва унга асосланади. Агар бу ақида ақл ишлатилмасдан сўзсиз таслим бўлинадиган ақида бўлса ёки қандай бўлса шундайлигича ўрганиладиган ақида бўлса—гарчи уни ақида деб номлаш тўғри бўлсада—бундай ақида фикр бўла олмайди ва куллий фикр деб аталмайди.
Шунинг учун инсон куллий фикрга ақлни ишлатиш орқали эришган бўлиши зарур. Шундагина у ҳаёт муаммоларининг муолажалари бўлган фикрлар балқиб чиқадиган ва барча фикрлар асосланадиган ақлий ақида бўлади. Шу сабабли мабда ундан низом (ҳаёт қонунлари) балқиб чиқадиган ақлий ақида деб таърифланган.
Шундан келиб чиқиб айтиш мумкинки, капитализм мабдадир. Чунки у низом ундан балқиб чнқадиган ақлий ақидадир. У ҳаёт муаммоларини ҳал қилувчи фикрлардир. Социализм мабдадир, Чунки у низом ундан балқиб чиқадиган ақлий ақидадир. У ҳаёт муаммоларини ҳал қилувчи фикрлардир. Ислом мабдадир. Чунки у низом ундан балқиб чиқадиган ақлий ақидадир. У ҳаёт муаммоларини ҳал қилувчи шаръий ҳукмлардир.
Шу нарса аниқ равшан бўлиши лозимки, бирор мабдада ақида ва низом (ҳаёт қонунлари)ни бўлиши бу мабда татбиқ этиш учун яроқли мабда эканини билдирмайди. Балки уни мабда эканлигини билдиради холос. Мабдани татбиқ қилишга ва унинг асосида уйғонишга яроқли қилиб қўядиган нарса мамлакат ичкарисида уни қандай татбиқ этишни ва мамлакат ташқарисига кандай ёйишни, мабдани қандай муҳофаза қилишни баён қилувчи тариқат (кайфиятлар)дир. Агар мабдада шундай тариқат (кайфиятлар, амалий йўл) бўлмаса, у эгаларининг мияларида, китобларнинг қорнида қолиб кетувчи қуруқ фикр бўлиб қолаверади. Худди «Афлотун жумҳурияти» ёки Томас Морнинг «Утопия» асари ёки Фаробийнинг «Фозил шаҳар» асари каби.
Исломни ижро қилишда ўз тариқати бўлиб у давлат ва шахс тақвосидир. Социализм ва капитализмни ижро қилиш тариқати давлатдир. Ислом ўз мабдасини мамлакат ташқарисига жиҳод қилиш орқали, капитализм эса мустамлака қилиш орқали, социализм эса коммунистик партиялар орқали ёяди.
Демак мабда фикрат ва тариқатдан иборат. Фикрати ақида яъни борлиқ, инсон ва ҳаёт ҳақидаги куллий фикр (асосий муаммонинг ечими), ҳамда низом (ҳаёт муаммоларининг ечимлари)дир.
48-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55