Буюк Умматнинг буюк жавобгарликлари
Устоз Холид Саид
Ҳизб ут-Таҳрирнинг муборак Фаластин
заминидаги матбуот бўлими аъзоси
Исломнинг инсоният ҳаёти учун асос бўладиган мабда сифатидаги ўзига хос хусусияти шуки, у шахс билан унинг эҳтиёжлари ва шахсий талаблари ўртасини, шунингдек, жамоат қадрининг юксалиши билан унга мансубликнинг муҳимлиги ўртасини мувозанатга келтиради. Ислом шахснинг энергиясини жамоат хизматига ҳамда унинг бирдамлигини сақлаш ва ришталарини кучайтиришга бағишлайди. Ислом бу вазифани ўтар экан, чегарадан чиқмайди ва камчиликка йўл қўймайди. Ҳар бир томон ўз роли ва ўзига юклатилган вазифасини бажаришини таъминлаш учун Ислом шахсга ҳам, жамоага ҳам жавобгарлик белгилаб берди. Шу даражада белгиладики, шахснинг вужуди муҳофаза қилиниб, ҳуқуқи поймол этилмайди ва шахс жамоа доирасида хизмат қилади. Бунинг муқобили ўлароқ, жамоа ҳам бўлинмайди, бирлиги бузилмайди. Шахснинг эгоистлиги ҳамда бойлик ва обрўга ўчлиги қаршисида жамоанинг мавжудлиги мустаҳкам сақланиб қолади. Исломдаги ушбу жавобгарликлар, татбиқ қилиш, уларни бажаришга бўлган салоҳият ва қодирлик жиҳатидан, уч қисмга бўлинади:
Шахс жавобгарлиги;
Сиёсий жамоалар жавобгарлиги;
Давлат жавобгарлиги.
Исломдаги жавобгарлик шаклини қуйидагича ўрганиб чиқиш мумкин:
Бошқаларнинг ишларини бошқариш:
Абдуллоҳ ибн Умар бундай дейди: Мен Росулуллоҳ Aнинг бундай деганларини эшитгандим:
«كُلُّكُمْ رَاعٍ وَكُلُّكُمْ مَسْؤول عَنْ رَعِيَّتِهِ، الإِمَامُ رَاعٍ وَمَسْؤولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ، وَالرَّجُلُ رَاعٍ فِي أَهْلِهِ وَهُوَ مَسْؤولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ، وَالْمَرْأَةُ رَاعِيَةٌ فِي بَيْتِ زَوْجِهَا وَمَسْؤولَةٌ عَنْ رَعِيَّتِهَا، وَالْخَادِمُ رَاعٍ فِي مَالِ سَيِّدِهِ ومَسْؤولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ، – قَالَ: وَحَسِبْتُ أَنْ قَدْ قَالَ: وَالرَّجُلُ رَاعٍ فِي مَالِ أَبِيهِ وَمَسْؤولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ – وَكُلُّكُمْ رَاعٍ وَمَسْؤولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ»
«Ҳар бирингиз бошқарувчисиз ва ҳар бирингиз қўли остидагилардан жавобгардир. Имом-халифа бошқарувчидир ва қўл остидагилардан жавобгардир. Эркак киши бошқарувчидир ва аҳли-оиласидагилардан жавобгардир. Аёл киши эрининг уйида бошқарувчидир ва қўл остидагилардан жавобгардир. Хизматкор хўжайини молини бошқарувчидир ва қўл остидаги нарсалардан жавобгардир. Мен санаб турдим, охири бундай дедилар: Эркак киши отасининг молини бошқарувчидир ва қўл остидагилардан жавобгардир. Ҳар бирингиз бошқарувчисисиз ва қўл остингиздаги нарсалардан жавобгарсиз». (Бухорий ва Муслим ривояти).
Шаръий аҳкомлар табиатини эътиборга олганда, улар ҳаёт соҳаларининг ҳар хиллигига қараб турланади ва бир-биридан фарқ қилади. Шахснинг куч-қуввати, салоҳияти ва ўз атрофидагиларга таъсири қанчалик кучли бўлмасин, аҳкомларни татбиқ қила олиши ўзига, қарамоғидаги оиласига, турмуш-ўртоғи ва фарзандларига тааллуқли аҳкомларни татбиқ қилиш бўлиб қолаверади. Ақида, ибодатлар, муомала ва ахлоққа тааллуқли аҳкомлар Исломдаги аҳкомларнинг бешдан бири, холос, ундан нарига ўтмайди. Аҳкомларнинг қолган тўрт қисми эса, ҳаётда татбиқ қилиш ва вужудга келтириш бўйича халифага боғлиқ. Яъни, инсонларнинг диний ва дунёвий ишларини бошқарувчи давлатга боғлиқ. Шунинг учун ҳам уламоларимиз давлатнинг бўлишини энг биринчи вазифалар даражасига ва фарзларнинг гултожиси мартабасига кўтарганлари бежиз эмас. Бу ҳақда Ибн Таймия роҳимаҳуллоҳ бундай деган: «Шуни билмоқ керакки, инсонлар ишига валийлик-бошлиқлик қилмоқ диннинг энг буюк вазифаларидандир. Ҳатто бошлиқ бўлмаса, на дин қоим бўлади, на дунё».
Насиҳат қилиш, ҳисоб сўраш, маъруфга буюриб, мункардан қайтариш жавобгарлиги:
Ушбу жавобгарлик жамиятнинг ҳар доим тўғри туриши ва манфаатининг кафолатидир. Қачон мусулмонлар бу жавобгарликни адо этишда қусурга йўл қўйсалар, бузилишга учрайдилар, қадриятлари ва турмуш тарзларига заифлик етади, барқарорликлари дарз кетиб, Уммат сифатида борлиқлари ва тақдирлари таҳдид остида қолади. Абу Саид Худрий ривоят қилади: «Мен Росулуллоҳ ﷺнинг бундай деганларини эшитгандим:
«مَنْ رَأَى مِنْكُمْ مُنْكَرًا فَلْيُغَيِّرْهُ بِيَدِهِ، فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِلِسَانِهِ، فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِقَلْبِهِ وَذَلِكَ أَضْعَفُ الْإِيمَانِ»
«Сизлардан кимда-ким мункарни кўрса, қўли билан қайтарсин. Агар қодир бўлмаса, тили билан. Агар унга ҳам қодир бўлмаса қалби билан қайтарсин. Аммо бу имоннинг энг заифидир».
Бу мусулмонларнинг эркагу аёллардан иборат ҳар бир шахсига тааллуқли буйруқдир. Маъруфга буюриб, мункардан қайтариш ишларининг энг муҳими ва Аллоҳ Таоло наздида энг ажрлиги ҳам бор. Улар султондан ҳисоб сўрамоқ ва унинг Аллоҳ шариатига нақадар амал қилиб, нақадар татбиқ этишини ва фуқаро ишларини нақадар бошқаришини кузатмоқдир. Жобир розияллоҳу анҳудан Росулуллоҳ ﷺнинг бундай марҳамат қилганлари ривоят қилинади:
«سَيِّدُ الشُّهَدَاءِ حَمْزَةُ بْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ، وَرَجُلٌ قَامَ إلَى إمَامٍ جَائِرٍ فَأَمَرَهُ وَنَهَاهُ، فَقَتَلَهُ»
«Шаҳидлар саййиди Ҳамза ибн Абдулмутталибдир. Шунингдек, золим ҳукмдорга қарши чиқиб, уни маъруфга буюрган ва мункардан қайтарган, оқибатда ўша ҳукмдор уни қатл қилган кишидир». Ҳузайфа розияллоҳу анҳудан Росулуллоҳ ﷺнинг бундай деганлари ривоят қилинади:
«وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ، لَتَأْمُرُنَّ بِالْمَعْرُوفِ، وَلَتَنْهَوُنَّ عَنْ الْمُنْكَرِ، أَوْ لَيُوشِكَنَّ اللَّهُ أَنْ يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عِقَاباً مِنْهُ، ثُمَّ تَدْعُونَهُ فَلَا يُسْتَجَابُ لَكُمْ»
«Жоним қўлида бўлган зотга қасамки, силар албатта маъруфга буюриб, мункардан қайтарасизлар. Акс ҳолда, Аллоҳ ўзи томонидан шундай бир жазо юборадики, кейин Унга дуо қилсангиз, дуонгиз ижобат бўлмай қолади». (Имом Термизий ривояти).
Ҳокимиятнинг ҳақиқий эгаси Умматдир. Уммат ўз ишига бошчилик қилиши ва дину дунёвий ишларини бошқариши учун рози бўлган бир ҳукмдорни сайлаш ҳуқуқига эгадир. Шунинг учун бугунги кунда Уммат ўзгартириш ва ривожланиш йўлида ҳаракат қилаётган экан, унинг зиммасига ушбу вазифалар тушган: мусулмон юртларидаги ҳукмрон режимларни ағдариб, золимлар бошқарувига якун ясаш орқали ҳокимиятини қайтариб олмоқ, Парвардигорининг динини барпо этиб, шариатини татбиқ қилмоқ, дини ва тақвосига ишонган бир инсонга, яъни, уни бугунию эртасини хавфсизлик билан таъминлайдиган, бу борада Аллоҳга итоат қиладиган ва уни Ислом билан ҳақ-рост бошқарадиган тақволи ҳалол бир халифага ўзининг устидан ҳукм юритиш вазифасини топширмоқ каби.
Давлат ва жамият катта ва мураккаб вужуд ҳисоблангани боис, унинг муқобилида вужуд ёки вужудларни яратиш шарт бўлади. Бу вужудлар улуғ жавобгарликларни кўтаришга ва қарши туришга, ҳисоб сўрашга, маъруфга буюриб, мункардан қайтаришга қодир вужудлардир. Улар давлат ва жамиятнинг хавфсизлик клапани бўлиб, тойилиш, йиқилиш ва мабдадан озишдан сақловчи сиёсий ҳизблардир. Чунки шахс қанчалар кучли бўлмасин ва қанчалар таъсир ўтказа олмасин, у албатта чеклидир. Шу сабабдан Ислом мусулмонларга ораларида шундай бир жамоа ва сиёсий ҳизблар бўлишини буюрдики, улар ўзига Исломни мабда қилиб, сиёсатни фаолиятлари қилиб олсинлар ва Исломга даъват қилсинлар. Шунингдек, маъруфга буюриб, мункардан қайтарсинлар, жамиятнинг ҳисси ва фикрига таянч бўлишга ҳар доим ҳушёр ва огоҳ бўлсинлар, буларнинг барини Аллоҳ Таолонинг ушбу каломига жавобан амалга оширсинлар:
وَلْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
«Орангиздан эзгуликка (Исломга) даъват қиладиган, маъруфга буюриб, мункардан қайтарадиган бир жамоа бўлсин, ана ўшалар зафар топгувчидирлар» [Оли Имрон 104]
Исломни етказиш ва умматлар устида гувоҳ бўлиш:
Уммат зиммасига юкланган жавобгарликлардан бири Исломни инсонларга кўтариб чиқиб, рисолатини етказиш, уларни яхшилик ва нурга етаклаб, қиёмат куни барчалари устида гувоҳ бўлишдир. Ҳақ Таборака ва Таоло бундай дейди:
وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطاً لِّتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيداً
Шунингдек, сизларни бошқа одамлар устида гувоҳ бўлишингиз ва пайғамбар сизларнинг устингизда гувоҳ бўлиши учун адолатли Уммат қилдик» [Бақара 143]
Ушбу буюк вазифани, яъни, гувоҳлик бериш, омонатни лойиғича адо этиб, уни рўёбга чиқариш вазифасини бажармоқ учун Исломни сўзда ва амалда татбиқ қилмоқ шарт. Татбиқ қилмоқ учун эса Ислом аҳкомларини ҳаёт воқеида гавдалантирадиган давлат керак. Маъруфга буюриб, мункардан қайтариш Умматнинг Аллоҳ истагандек энг яхши Умматлик мартабасига олиб чиқувчи дарвозадир.
كُنتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ
«(Эй уммати Муҳаммад), одамлар учун чиқарилган энг яхши Уммат бўлдингиз. Зеро, сиз маъруфга буюриб, мункардан қайтарасиз ва Аллоҳга имон келтирасиз» [Оли Имрон 110]
Ислом Уммати зиммасига мана шундай жавобгарликлар тушганини, Ислом аҳкомларини татбиқ этмаётганини, бўлиниш ва тарқоқлик ҳолатида эканини кўриб, Ҳизб ут-Таҳрир вужудга келди. Ҳизб ут-Таҳрирнинг вужудга келиши Аллоҳнинг буйруғини бажариш ва фарзни адо этиш учун бўлди. У Аллоҳга ҳамда Аллоҳнинг ўз дўстларига нусрат ва ғолибликни ваъда қилганига бўлган имон билан қуролланди. Ҳизб Пайғамбарлик минҳожи асосидаги иккинчи рошид Халифаликни барпо этиш орқали исломий ҳаётни қайта бошлаш вазифасини зиммасига олди. Ҳизб ут-Таҳрир бунинг учун тайёргарлик кўриб, давлатга асос бўлувчи дастур, бошқарув низоми, иқтисод низоми, ижтимо низоми, таълим, соғлиқни сақлаш ва ахборот тизими каби давлатнинг турли низомларини ишлаб чиқди. Ушбу ишлаб чиққан нарсаларни китобларда битиб, Уммат фарзандлари орасига турли тилларда тарқатди. Бугун улар Уммат фарзандлари ўртасида муомала қилинмоқда, ўқиб ўрганилмоқда. Ҳизб ўз сафига Умматнинг аброр ахёр фарзандларини жамлади. Улар ушбу вазифани Аллоҳнинг розилигини умид қилиб, маломатчининг маломатидан қўрқмай, сиёсий кишилар ва давлат арбоблари сифатида адо этмоқдалар. Уларга бу ишда улуғ олим Ато ибн Халил Абу Рошта донолик ва иқтидор ила етакчилик қилмоқда.
Эй мусулмонлар!
Исломнинг татбиқисиз ўтган юз йил кифоя эмасми?! Юз йиллик бўлиниш, парчаланиш ва хорлик етарли эмасми?! Мустамлакачи кофирнинг юз йил ҳукмронлик қилгани етмайдими?! Мустамлакачи кофир ясаган қўғирчоқ рувайбизаларнинг юз йиллик ҳукмронлиги кифоя қилмайдими?! Бас, эй инсонлар учун чиқарилган энг яхши Уммат, биз сизни дунёю охират азизлигига, умматлар ўртасида марказий ўринни эгаллашга, касалликка даво, мазлумга ёрдамчи, бечорага чора бўлишингизга даъват қилмоқдамиз. Сизларни адолат мезонини ўрнатишга, бутун оламга нур, ҳидоят ва раҳмат улашишга чақирамиз. Эй мусулмонлар, бас, Пайғамбарлик минҳожи асосидаги рошид Халифаликни барпо қилинглар.
Роя газетасининг 2021 йил 10 март чоршанба кунги 329-сонидан
