Лукашенко: Россия Қозоғистондан Беларусга нефть етказиб берилишига тўсқинлик қилмоқда
Беларусь президенти Александр Лукашенко Москва қозоқ нефтининг ўз мамлакатига етказиб берилишига тўсқинлик қилаётганини билдирди. Баёнот Россия билан нефть нархи борасида юзага келган баҳслар қабатида янгради.
“Қизиқ, иттифоқчимиз бошқа бир иттифоқчимизнинг бизга нефть етказиб беришига розилик бермаяпти. Не тонгки, нефть етказиб бериш бўйича ҳозир вазият шунақа ва биз бу муаммони ҳал қилишимиз лозим”, деди Лукашенко.
Қозоғистон, Беларусь ва Россия Евросиё Иқтисодий Иттифоқи аъзоси бўлиб ҳисобланади. Мазкур иттифоқдан Россия президенти Владимир Путин собиқ совет республикаларига Москва таъсирини ошириш ҳамда ЕИ ва НАТОга қарши туришда фойдаланишга уриниб келади.
“Россия Федерациясининг солиққа оид маневрлари туфайли республика бюджетига тушадиган даромад камаяди, нефтни қайта ишловчи заводларимизда иш самарадорлиги ёмонлашади. Ҳақиқатан, шу тобда Россия нефтига бошқа муқобил йўқ. Бироқ аввал келишганимиздек, диверсификация йўлидан боришимиз керак”, деган Лукашенко Беларусь нефть етказиб беришда Россия улушини 30-40 фоизга тушириш учун “ҳаракат қилиши лозим”лигини қўшимча қилди.
Беларусь сўнгги пайтларда нефть транзити нархи масаласида Россия билан баҳслашаяпти. Бу Москванинг интеграцияни чуқурлаштириш борасида Лукашенкога босими кучайиши қабатида юз бермоқда. Беларусь ёқилғи етказиб бериш ва молиялаштиришда Россияга қарам, айни пайтда у Россия нефтини Европага етказишда асосий транзит маршрут бўлиб ҳисобланади.
14 январь куни Беларусь бош вазири ўринбосари Дмитрий Крутой Минск Европа мамлакатларидан бир нечтаси, шунингдек Қозоғистон ва Озарбайжонга Россияни айланиб ўтган ҳолда Беларусга нефть сотиш таклифи билан мурожаат қилганини билдирганди. Аввалроқ Қозоғистон нефть етказиб бериш масаласини Беларусь билан 20 январгача муҳокама қилиши айтилган эди.
Ўтган йили Путин ва Лукашенко ўртасида бўлиб ўтган учрашув интеграцияни ривожлантириш нуқтаи назаридан муваффақиятли бўлгани йўқ. Лукашенко ўшанда “тенг” шарт-шароит тарафдори эканини билдирган.
Декабрь ойида Беларусда норозилик намойишлари бўлиб ўтган. Акция иштирокчилари интеграция бўйича музокаралар шаффоф эмаслигини урғулаб, Россия билан алоқаларнинг янада тиғизлашувига қарши чиққандилар.
Тахлил: Евро-Осиё иттифоқи фақат Россиянинг манфаатига хизмат қилади! Россия бошқа иттифоққа аъзо давлатлар ўз манфаати асосида бир бирлари билан эркин ва ихтиёрий алоқа ўрнатишларига қарши имконияти борича қаршилик қилади.
Россия холдан тойиб, сиёсий, иқтисодий инқирозлар гирдобига ботиб борагани сари, ўз манфаатидан келиб чиқиб Евро-Осиё иттифоқи ташкилотига қўйган шарт ва талаблари кучайиб бораверади. Шунингдек ўз манфаати йўлида ташкилотга аъзо бошқа давлатлар манфаатларини чеклаб бораверади.
Россия, ЕОИ шартларидан фойдаланиб, Қирғизистон сингари заиф давлатларнинг бож ва бошқа чет эл билан олиб борадиган ташқи сиёсий алоқаларини ўз таъсири остига олиб бораяпти. Масалан, Хитой билан Ўзбекистон орқали ўтиши кутилаётган темир йўл тизимини ўз таъсири остига олди ва музлатиб турибди. Қирғизистон иқтисоди Россияга мухтож холатда эканидан фойдаланиб, Қозоғистон орқали унга транзит йўл харакатида муаммолар яратиш билан тўла босим бера олади. Ўзбекистонни ЕОИга қўшиш мақсадида унга босим бериш йўлида хам, Қозоғистон ва Қирғизистондан фойдаланишга харакат қилаяпти. Охирги кунлардаги Ўзбек-Қирғиз чегарасидаги кескинликлар ва чекловлар Россия билан Ўзбекистон ўрталаридаги манфаатлар келишмовчилиги ортидан содир бўлаяпти. Бу кескинликлар ва алоқаларни заифлашиш холатлари Қирғизистон учун моддий ва маънавий зарарли алоқалар бўлиб, бу Қирғизистонга ЕОИга қўшилиши ортидан келаётган касофатларнинг навбатдагисидир.
Белорусия Қирғизистондан фарқли ўлароқ Европа (НАТО)га нисбатан буфер худуд эканлигидан, Россия учун стратегик ахамияти кучлироқ. Шунга қарамай Путин, Россиянинг шу кунги холатидан келиб чиқиб, ўз режимини сақлаб қолиш мақсадини хаётий масала қилиб олди. У режимга қарши халқининг инқилобий харакатларини олдини олиш мақсадида Россия фуқоролари ахволини, яшаш шароитларини юқори кўтаришга қаттиқ эътибор беради.
ЕОИ, ОДКБ, СНГ каби ўзи тузган бир қатор ташкилотларни беэтибор ташлашга мажбур. Ёки у ташкилотлардан ўзининг хаётий масаласи йўлида максимал фойдаланишга харакат қилади.
Шунинг учун махаллий сиёсатларимизда бўлаётган барча зулм ва макрларни халқаро сиёсатга боғлаб, тахлил қиламиз. Хар бир оламий ташкилот уни ташкил қилган йирик давлат манфаатига хизмат қилади деган сиёсий онгдан туриб бахо беришимиз тўғри бўлади.
Абдураззоқ Мўъмин.
