بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Судан ва халқаро кураш олови
Муҳандис Ҳасбуллоҳ Сулаймон – Судан
Халқаро инқироз гуруҳининг Судан масаласи бўйича халқаро эксперти Абдулфаттоҳ Фотиҳий «Арабия DW» телеканалига интервью берди. Унинг фикрича, Судан иши Миср, Саудия ва Амирликларнинг ҳарбий хунтаси томонидан кенг кўламда қўллаб-қувватланиши натижасида аллақачон халқаро даражага олиб чиқилган. Уч кун давом этган фуқаролар исёни Эфиопия воситачилиги аралашуви билан тугатилгач, ўша куннинг ўзида АҚШ ўзининг фахрий дипломати Дональд Бутни Суданга махсус вакил қилиб тайинлади. Шунингдек, АҚШнинг Африка масалалари бўйича давлат котиби Тибор Над Суданнинг Ҳарбий Кенгаши ҳамда Озодлик ва Ўзгариш кучлари билан учрашди.
Фотиҳийнинг сўзларига кўра, АҚШнинг Суданга вакил тайинлагани, у ерда бўлажак ҳокимиятнинг сиёсий хусусиятларини яратишга қизиқаётганидан дарак беради. Бугун Қўшма Штатлар хусусан, Суданнинг чегарадош давлатлар билан иттифоқ ва келишувлар имзолаётганини англаб етган экан, бу юртда ўз стратегиясини амалга оширишга киришди. «Работ шаҳридаги Саҳро ва Африка стратегик тадқиқотлар маркази»ни бошқараётган Фотиҳийнинг таъкидлашича, бир неча регионал давлатларнинг аралашуви Судан инқирози умрини узайтирмоқда. Миср, Саудия ва Амирликлардан ташқари, айни инқирозга сабаб бўлган бошқа регионал давлатлар ҳам бор, масалан, ўтган апрел ойида Туркия президенти Эрдоган ҳам – Африка юраги ҳисобланган Судан барча масалаларда хорижий аралашув қурбони бўлмоқда, деди. Маълумки, Эрдоган Суданни 2017 йилда зиёрат қилган. У ўшанда Судандаги Савокин оролини бошқариш вазифаси Туркия томонидан олиб борилишини қўлга киритган эди. Сўнг Судан ичкарисида сармояларни аста секин ошириб бориб, 10 миллиардга етказишни режалаштираётганини билдирган эди.
Суданга бўлган аралашувлар ҳатто Аддис-Абебадаги музокарачиларга ҳам ўз таъсирини ўтказишга улгурди. Масалан, фаластинлик Муҳаммад Мушорифа кутилмаганда музокарага мезбонлик қилаётган «Radisson» меҳмонхонасида пайдо бўлди. Бу Мушорифа, деган кимса Абу Даби валиаҳди Ибн Зайднинг маслаҳатчиси Муҳаммад Даҳлоннинг яқин одами ҳисобланади. Аммо у Судандаги томонларнинг ҳеч бирига дахли йўқ!
Фаоллар Судан Ҳарбий Кенгаши билан Озодлик ва Ўзгариш кучлари ўртасидаги Аддис-Абеба музокараларидан Амирликлар нима истамоқда, деган табиий саволларни ўртага ташлашди. Ҳақиқатдан ҳам, Абу Даби султони билан қалин алоқада бўлган бу кимсанинг музокараларга мезбонлик қилаётган меҳмонхонада пайдо бўлиши ғайритабиий ҳол. Унинг хатти-ҳаракатлари, музокарадаги шахслар билан учрашувлар ўтказиши ҳамда музокарада бўлаётган ишлар тўғрисида кимлар биландир телефон орқали тинимсиз сўзлашиши саволларни янада кучайтирди. У ерда Қатар ҳам бор эди. Эфиопия султонлиги Адолат ва Тенглик партияси раиси Жибрил Иброҳимни учрашувга таклиф қилиб, учрашув ортидан уни Қатарнинг Аддис-Абебадаги элчиси билан учраштирган. Манбаларнинг айтишича, Жибрил Аддис-Абебадаги Давҳа элчихонасида бошқа қатарлик расмийлар билан ҳам учрашган ва у ерда хорижий разведка ходимлари ҳам бўлган. Манбаларнинг айтишича, Эфиопия хавфсизлик хизмати айни маълумотларга етарли даражада эга бўлиб, Жибрилни сўроққа чақиради ва музокараларни барбод этиш кўзланган бу учрашув хусусида тергов олиб боради. У ерда кўп сонда Қатар разведкаси ҳам бўлади ва у Судан Ҳарбий Кенгаши билан бўлган музокарани барбод этиш мақсадида Судан мухолафати етакчиларини жалб қилишга ҳаракат қилади. Таъкидлаш жоизки, Эфиопия расмийлари Африка воситачилари аралашувидан сўнг Жибрилни юртдан чиқариб юбориш тўғрисидаги қарорини бекор қилади.
АҚШнинг Судандаги махсус вакилига келсак, сиз унинг юрт ичкарисида ва ташқарисида қилаётган алоқаларига ва Судан масаласида бераётган баёнотларига назар ташласангиз, бу юртдаги олий вакил ўша эканига амин бўласиз. Масалан, у Ҳарбий Кенгаш билан ҳам учрашди, Озодлик ва Ўзгариш кучлари билан ҳам, Содиқ Маҳдий билан ҳам учрашди, қуролли ҳаракатлар билан ҳам, Саудия билан ҳам, Амирликлар билан ҳам, Миср билан ҳам учрашди… Музокаралар қаерига етиб келди, қачон қайта бошланади, умумий позиция қандай ва қаерга олиб боради, булар ва бошқа барча ишлар АҚШ вакилининг доимий вазифасига айланган!
Ҳарбий тўнтариш бўлади, дея эълон қилинганига келсак, бу ишни Суданга кўз олайтирувчи ажнабий қўллар содир этиши эҳтимолдан холи эмас. Зеро, бу бешинчи марта шундай эълон қилиниши, шу пайтга қадар бунга урунилиб, муваффақиятсиз чиқди. Бу сафарги уринишдаги иштирокчилар орасида – айтишларича – армия бош штаби бошлиғи, қуруқлик кучлари қўмондони, зирҳли техника қўмондони, махсус кучлар қўмондони, ракета кучлари қўмондони, халқ мудофааси қўмондони, ҳарбий зона қўмондони иштирок этади. Улардан 13 нафари бригада қўмондони, 40 нафари полковник, 70 нафардан зиёди турли унвондаги зобитлар, 15 нафар хавфсизлик хизмати ва разведка зобитлари, шунингдек, исломий ҳаракатлар раҳбарлари ва Миллик Кенгресс раҳбарларини ташкил қилиши айтилмоқда. Хўш, мана шуларнинг барчаси ҳарбий тўнтаришга тил бириктириб, сўнг муваффақиятсиз чиқиши ақлга тўғри келадими?!!
Бу худди Эрдоганнинг «тозалаш» ишларини амалга оширишда муваффақиятсиз чиққан давлат тўнтариш амалиётидан фойдаланганига ўхшайди. Судан ва Миср дипломатик манбалари бунинг «регионал давлатларнинг Суданда ўз одамларини касб қилиш ва ўзларига тобе режим яратиш мақсадидаги курашлари доирасида бўлиши»ни айтишди. Илгари манбалар Амирликлар билан Саудия ўртасида келишмовчилик бўлганини очиқлашган эди. Бироқ маълумки, бу регионал давлатлар халқаро курашдаги қуроллар, холос. Уларнинг ҳар бири ҳақиқий иш бошқарувчи ва амалдаги томонлар ҳисобланган йирик давлатлар кўрсатмаси бўйича ҳаракат қилади.
Менинг бутун мусулмонларга, хусусан, Судан аҳлига айтар сўзим: қачонгача биз ваҳшийлар курашидаги ўлжалар бўлиб қолаверамиз?! Аллоҳ Таолонинг
كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ
«Сизлар инсонлар учун чиқарилган умматларнинг энг яхшиси бўлдингиз» [Оли Имрон 110]
деган каломидаги кишилар биз эмасмизми?! Қўзғолон воситасида ҳокимиятга етиб олишга ҳаллослаб чопаётган бу сиёсатчиларга ишониш Башир режимини йўқ қилиш учун сарфланган улкан саъй-ҳаракатларни зое кетказади. Бас, халқаро ҳамжамият ва очкўз давлатларга эмас, Аллоҳга юзланайлик, ёлланганлар ёки ҳокимиятпарастларга эмас, Умматимиз фарзандларига юзланайлик… ана шунда капиталистик демократик ҳокимият ўрнига, Аллоҳнинг Пайғамбарлик минҳожи асосидаги рошид Халифалик ҳокимиятини барпо этамиз.
Роя газетасидан олинди
