Хитойда “Катта йигирмалик”ка аъзо мамлакат раҳбарларининг саммити бўлиб ўтади
Шу йилнинг 4-5 сентябр кунлари Хитойнинг Чжэцзян вилоятида “Катта йигирмалик”ка аъзо мамлакат раҳбарларининг саммити бўлиб ўтади. Бу галги саммит “Инновацияли, соғлом, ўзаро алоқали ва инклюзив жаҳон иқтисодиётини қуриш” мавзусига бағишланади.
Саммит ўтадиган Ханчжоу шаҳар расмийлари хавфсизлик чораларини кучайтирмоқда. Бунинг учун бир қатор чекловлар жорий қилинди. Шаҳар хокимияти сайтида таъкидланганидек, 20 августдан бошлаб, шаҳарнинг айрим мавзеларига кириш чекланади. Саммит ўтадиган мавзе атрофида истиқомат қилувчи аҳоли ва компания ходимлари махсус гувоҳномалар асосидагина киришлари мумкин. Бошқа фуқоролар эса хавфсизлик назоратидан ўтиши шарт. Бундан ташқари бу мавзега алоқаси бўлмаган автотранспортларнинг кириши ва чиқиши тақиқланади. Бу каби чоралар 31 августга қадар давом этади. 1 сентябрдан бошлаб эса маҳалий аҳоли ва компания ходимларидан бошқаларнинг кириши тўхтатилади. Махсус гувоҳномага эга бўлган фуқоролар эса диққат билан текширилади. “Катта йигирмалик” саммити ташкилотчиларининг рухсати бўлган автомобилларгина анжуман ўтадиган худудга кириши мумкин.
Ханчжоу расмийлари 28 августдан бошлаб бу худудга почта олиб кирилишини ҳам чеклашга қарор қилди. Тегишли идораларнинг талабларига биноан полиция ва бошқа тузилмалар тумандаги компания ва корхоналар фаолиятини вақтинча тўхтатиб туриши ҳам мумкин. Бундан аввал Ханчжоу шаҳри ва унинг атрофидаги аҳоли пунктларига юк машиналари ва тракторларнинг кириши тақиқланган эди. Бу тақиқлов 28 августдан 6 сентябрга қадар амалда бўлади. Шу давр давомида соат 14.00дан тун ярмига қадар тоқ кунлари тоқ рақамли машиналар, жуфт кунлари эса жуфт рақамли машиналар ҳаракатланади. Чжэцзян вилоятидаги йўлларда пиротехника маҳсулотлари ва юқори токсик кимёвий моддалар ташувчи транспортлар ҳаракати ҳам тўхтатилади.
Саммит 4 сентябрда куннинг иккинчи ярмида очилиб, 5 сентябрда куннинг биринчи ярмида якунланади. Саммит доирасида мамлакат раҳбарларининг икки томонлама учрашувлари ўтказиш ҳам кўзда тутилган. Саммит якунида Хитой Халқ Республикаси раиси Си Цзиньпин оммавий ахборот воситалари вакиллари учун матбуот анжумани ўтказади. Бу галги саммит аввалгиларидан фарқ қилади. Анжуман доирасида бизнес-саммит ўтказилиб, унинг ишида Си Цзиньпин иштирок этади.
Туркистон:
Юқоридаги “катта йигирмалик” ва “катта еттилик” ташкилотларининг пайдо бўлиши ва уларнинг иш фаолиятларидан аввал кутилган мақсадлар қандай бўлган?
“Катта йигирмалик”: — Бу ташкилот 1999 йили ўз фаолиятини бошлади. Мақсади, дунёдаги ривожланган ва ривожланиб бораётган мамлакатларни, шунингдек халқаро банк ва бошқа йирик молиявий корхоналарни бирлаштириб, уларнинг молиявий алоқаларини тартибга солиб туриш орқали оламий иқтисодий системани глобаллашган ҳолда ушлаб туриш. Бу ташкилот дунёнинг қарийб 85% молиясини ўз тасарруфи остига олган ва уни ўз назорати остида тартиблаштириб туради.
“Катта еттилик”: — Бу норасмий ташкилот ҳам, оламий иқтисодий балансни назорат қилувчи уюшма бўлиб, асосан дунёнинг етакчи давлатлари ёки уларнинг қўл остиларидаги ривожланган давлатлардан ташкил топган. Бу ташкилотнинг устави ва қароргоҳи бўлмаганидек, уни расмий оламий ташкилот деб эътироф ҳам қилинмайди. Бу уюшма фақат маслаҳат бериш салоҳиятига эга деб эътироф этилишига қарамай, у дунё бошқарув системасини асоси ҳисобланади.
Бу ташкилот ва уюшмаларнинг мақсади нима? Булар капиталистик оламий системасининг асосий йўналтирувчилари ва уни яроқсиз иқтисодий системасининг ямоқчилари десак тўғри бўлади. Чунки капиталистик системанинг сиёсий ва иқтисодий системаси оламий капитални бир жойга йиғилиб қолишига ва молиявий тизимни бузулишига олиб бориб қўйиши муқаррардир. Бу жараённи биз воқеъда кўриб турибмиз.
Яъни, бу системани албатта капиталистлар бошқаришади. Улар эса, иқтисодий фаровонликнинг гарови бўлган ишлаб чиқарувчи оғир ва енгил саноатларни ўз қўлларига олишади. Кейин у капиталистлар бу соҳаларни манаполия қилиб олиш учун давлатлар ва халқаро ташкилотларга босим ўтказишади. Етакчи мамлакатлар раҳбарлари ушбу капиталистларнинг манфаатлари учун халқаро ташкилотлар пайдо қилишади ва уларни восита қилиб, оламий глобаллашган системалар тузишади. Масалан, патент системасини БМТда халқаро қонун сифатида қабул қилиниб, уни тиш тирноқлари билан ҳимоя қилиниши, бир қатор оламий стондартларни рўйкач қилиб, уларни чеклов сифатида қонунийлаштирилиши, заиф давлатлар ҳукуматларига ҳар хил босим бериш билан, у ҳокимият вакилларини мамлакат дастурларида ишлаб чиқаришга тўсиқлар қўйувчи қонунлар қабул қилдиришга мажбурлаш ва ҳоказо…….
Шундай бўлгач, бу система тез орада инқирозга учраши муқаррар эди. Лекин бу мамлакатлар капиталистик системани сақлаб қолиш учун, юқоридаги каби бир қатор ташкилотлар пайдо қилишди. “Катта йигирмалик” ва “катта еттилик” каби ташкилотларнинг вазифаси, молиявий тизимни назорат қилиш билан бирга, капитални бир маконда ёки муайян шахсларда тўпланиб, иқтисодий балансни бузулишининг олдини олиб туришга ҳаракат қилишдан иборатдир. Яъни бу ташкилотлар йирик давлатларни кичик ва заиф бўлган учинчи олам давлатлари деб номлашган мамлакатларга, маълум миқдорда грант ва қарз ҳисобидан молиявий кўмак кўрсатиб туришни тартиблаштириш билан шуғулланишади. Соддароқ айтганда, бутун инвестиция соҳаси, нодавлат жамғармалар, нодавлат ёрдам кўрсатиш ташкилотлари ва ҳоказо молиялаштиришнинг барча соҳаси, шу ташкилотларнинг назорати ва таъсири остидадир. Бу ташкилотлар учинчи олам мамлакатларини хом ашё базаси сифатида ушлаб туришга ҳаракат қилишади. Лекин шу жараёнда, мазкур давлатлар иқтисодий ўта ночорлашиб, сиёсий норозиликлар келиб чиқиши мумкин. Бу ташкилот аъзоларининг вазифаси, шу норозилик келтириб чиқариш даражаси бўлган чегарани аниқлаб, ўша мамлакатгп бир оз кўмак кўрсатишга ҳаракат қилишдан иборатдир.
Бу каби ташкилотлар дунёнинг етакчи давлатининг қўл остида бўлади. Бу глобаллашган оламий тизимни бошқарув тизгини кимнинг қўлида бўлса, у хоҳлаган мамлакатни оламий иқтисодий санкциялар билан хор қила олади. Ёки аксинча, хоҳлаган мамлакатни иқтисодий фаровон юртга айлантира олиши мумкин. Яъни бу ташкилотлар капиталистлар учун оламий иқтисодий глобал система яратиб беради. Капиталистларнинг оламий зулмларининг сиёсий портлаш чегарасини белгилаб беради. Оламий системанинг касофатидан ёрдамга ўта муҳтож бўлган мамлакатларни аниқлаб, уларга ёрдам кўрсатиш даража ва чегараларини аниқлаб беради. Етакчи ва ривожланган давлатлараро иқтисодий ва молиявий муаммоларни ҳам қисман тартиблаштира олади.
