Савол жавоб майдони

Ва алайкум ассалому ва раҳматуллоҳи ва барокатуҳ.

Тўғри, аёл киши эрини ёқтирмаслиги натижасида эр-хотин Аллоҳнинг ҳадларига риоя қила олмасликлари хавфи туғилган пайтда аёлнинг эрдан ажралишни талаб қилишига рухсат этилган. Лекин бу дегани бўлар-бўлмасга эрдан ажралишни талаб қилавериш дегани эмас. Агар Аллоҳнинг ҳадларига риоя этолмай қолиш хавфи туғилмайдиган бўлса, бесабаб ажралишни талаб қилиш ҳаром. Пайғамбар(с.а.в) айтган мана бу гап худди шундай аёллар ҳақида:

«إِنَّ الْمُخْتَلِعَاتَ الْمُنْتَزِعَاتَ هُنَّ الْمُنَافِقَاتِ»

«Мухталиа мунтазиалар мунофиқалардир». (Нисоий ривояти). (Мухталиа – эридан ажралишни, хулъни талаб қилган аёл. Мунтазиа – эридан ажраган, узилган аёл). Бу ҳадисни Уқба ибн Омир Жуҳаний ривоят қилган.

Пайғамбар(с.а.в)нинг озод қилган қуллари Савбон ривоят қилган яна бир ҳадисда Пайғамбар(с.а.в):

«اَلْمُخْتَلِعَاتُ هُنَّ الْمُنَافِقَاتِ»

«Мухталиалар мунофиқалардир», деганлар.(Термизий рвояти). Яъни, эридан эр- хотинлик ҳаётида Аллоҳнинг ҳадларига риоя этолмай қолишга олиб борадиган сабабсиз хулъни, ажралишни талаб қиладиган аёлларни мунофиқалар деб ифодалашлиги жиддий сабабсиз эридан талоғини сўраш ҳаром эканлигидир.

Ҳатто Аллоҳ Таоло ажралишни шу эр-хотиннинг, ўзларининг хавфсирашлари билангина боғламади. Балки бу ишга бошқа бир шартни ҳам қўйди. Бу шарт

فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا يُقِيمَا حُدُودَ اللَّهِ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا فِيمَا افْتَدَتْ بِهِ

“Бас, агар уларнинг (эр-хотиннинг) Аллоҳ буюрган қонун-қоидаларни адо қила олмасликларидан қўрқсангизлар, у ҳолда хотин (эридан ажрашиш учун) эваз қилиб берган нарсада (яъни хотиннинг эваз беришида, эрнинг шу эвазни олишида) улар учун гуноҳ йўқдир” деган гапда ўз ифодасини топган. Яъни, Аллоҳ Таоло ажралишни ташқаридаги, четдаги кишиларнинг шу эр-хотиннинг Аллоҳ белгилаган ҳадларга риоя қила олмай қолишларига қаноат ҳосил қилишлари билан боғлади. Бу маъно хитобнинг тасниядан жамга, иккиликдан кўпликка кўчганидан очиқ кўриниб турибди. Кўплик эр-хотиндан бошқа тарафни англатиши ўз-ўзидан аён.

Эр-хотинлик ҳаётини тугатиш, оилани бузиш ваколати эрдан ташқари халифага ёки унинг ноиби масалан, қозига берилган. Бу фикрни Пайғамбар(с.а.в) замонларида содир бўлган ажралиш воқеалари ҳам қувватлайди. Бу масала Пайғамбар(с.а.в)га кўтарилган ва у киши ажрим қилганлар. Пайғамбар(с.а.в) бир вақтнинг ўзида ҳам пайғамбар ва ҳам ҳоким бўлганлар.

Шунинг учун бир аёл эрини ёқтирмаганлигидан у билан ажрашмоқчи бўлса ва ўзи ҳам, эри ҳам Аллоҳ белгилаган оилавий ҳаётга доир ҳадларга риоя қила олмай қоламиз, деган хавфда бўлсалар, демак, биринчи шарт топилибди.

Шундан сўнг аёл эри билан ажралиш учун халифа ёки қозига арз қилади ва бу иш ўрганиб чиқилади. Ундан кейин аёлга эри берган маҳрни қайтариб бериш ва эридан ажралиш таклиф қилинади.

Бу борада бир қанча воқеалар ривоят қилинган. Хулафои рошидинлар аёл хулъни, эри билан ажрашишни талаб қилиб келган пайтда эр-хотиннинг Аллоҳ белгилаган оилавий ҳаёт ҳақидаги ҳадларга риоя қилолмай қолишларига ишонч ҳосил қилиш учун ҳар хил услубларни қўллаганлар.

Ибн Жарир ривоят қилишича, Умарнинг олдига эри билан ажрашмоқчи бўлган бир аёлни олиб келишди. Умар уни кўп ахлат тўкилган хонага қамаб қўйишни буюрди. Эртасига уни чақиртириб, ўзингни қандай ҳис қилдинг, деб сўради. Аёл, унга текканимдан буён мана шу қамалган кечамдек ором олмадим, деб жавоб берди. Шунда Умар унинг эрига, исирғасини олиб бўлса ҳам уни қўйиб юбор, деди. (“Бақара” сурасининг тафсири бўлган “Тафсир усулини енгиллаштириш” китобининг учинчи қисмдан олинди).

Оила "Исломда ижтимо низоми" китобига риоя қилиш билан, ҳамда аёллар “солиҳа аёл” кандай бўлишини ва эркаклар “солиҳ эр” қандай бўлишини ўқиб ўрганишлари ва ўша асосида яшашлари билан оила мусҳакам бўлади.

Муттақий.