Туркманистон Туркий давлатлар ташкилотига аъзо бўлади
Хабар: 16 март куни Анқарада бўлиб ўтган Туркий давлатлар ташкилотининг навбатдан ташқари саммитида иштирок этган Туркманистон Халқ кенгаши (Халқ маслаҳати) раиси Гурбангули Бердимуҳамедов Туркманистоннинг тез орада ушбу ташкилотга аъзо бўлишига ишонч билдирди.
“Туркманистон энди ТДТда кузатувчи сифатида эмас, ҳақиқий аъзо сифатида иштирок этади”, – дея унинг сўзларидан иқтибос келтирган Туркманистон Давлат ахборот агентлиги (ДАА).
Шунингдек, у Туркия президентининг тинчлик бўйича Нобел мукофотига номзодини қўллаб-қувватлади.
Бердимуҳамедов Эрдўғон билан 22 йилдан буён яқиндан таниш эканини таъкидлаб, у нафақат ўз халқи, балки бутун мусулмон халқларининг тинч-осойишта ҳаёти учун буюк ишларни амалга ошираётган ёрқин шахс ва жаҳон миқёсидаги сиёсатчи эканлигини таъкидлади.
Изоҳ: Туркманистон 1995-йилдан бошлаб доимий нейтралитет мақомига ўтган ва бу мақомни конституциявий-ҳуқуқий меъёр сифатида мустаҳкамлаб қўйган эди. Туркманистон шу мақомидан фойдаланиб Россия етовидаги КХШТ, ЕОИИ ва ШҲТ ташкилотларида иштирок этишдан бош тортиб келаётган ва 2005-йилнинг августидан буён МДҲда фақат ассоциялашган аъзо сифатида қайд этилган эди. Бироқ, Россиянинг Украинага қарши бошлаган босқинчилик уруши ортидан дунё сиёсатида вазиятлар ўзгариб, етакчи давлатлар майда давлатлардан – хусусан постсовет республикаларидан – ўз томонларини аниқлаб олишни талаб қилишлари кучайиб бораётган эди. Туркманистон ҳам шундай босимлар ортидан нейтралитет мақомини ўзгартириш йўлида дастлабки қадамини ташлаган кўринади.
Шавкат Мирзиёев 13-март куни Термиз шаҳрида халқ депутатлари Сурхондарё вилояти кенгаши сессиясида сўзлаган нутқида “Ўзбекистон ким томонда?” деган саволга жавоб бериб:
“Замон жуда мураккаб, ҳозир катта-катта давлатлар Ўзбекистон, сен ким томондасан, деяпти. Нейтрал бўлиб юришинг бўлди энди, ё у томонга, ёки бу томонга ўтгин. Қаттиқ-қаттиқ айтиб, вакиллари ҳам келиб, ўзлари ҳам шунга даъват қиляпти. Бизга керак Ўрта Осиёда Ўзбекистон. Аҳолиси 36 миллион бўлди, 3-4 йилда 40 миллион бўлади, катта давлат бўлади, ким томонсан, деяпти. Қани, бундай оғир саволга қандай жавоб бериш керак? Жавобим битта – бир томонман. Миллатим, халқим буюк Ўзбекистонимнинг манфаати учун ўлишга ҳам тайёрман, деб жавоб бераман”, -деган эди.
Мирзиёевнинг бу баёнотидан ҳам Россия, ҳам АҚШ нафақат Ўзбекистонга, балки минтақадаги барча давлатларга босимни кучайтирганларини англаш мумкин. Маълумки, Туркманистон иқтисоди асосан газ сотишдан келадиган даромадга боғланиб қолган ва бугунги кунда туркман газининг асосий харидори Хитой бўлиб қолгани сабабли Туркманистон газ учун муқобил йўл топиш зарур. Бугунги кунда туркман газини четга сотиш учун энг мақбул йўналиш Туркманистон-Афғонистон-Покистон-Ҳиндистон (TAPI) газ қувури ҳисобланади, бу эса АҚШнинг лойиҳаларидан биридир. Бу лойиҳа амалга ошгудек бўлса, Ашхобод йилига 33 млрд куб метр газни хорижга сотиш имконига эга бўлади. Бундан ташқари, ўтган йилнинг 14-декабр куни Туркманистоннинг “Аваза” туристик зонасида Туркманистон, Туркия ва Озарбайжон президентлари уч томонлама саммит ўтказган эди. Ушбу саммитда Туркия президенти Ражаб Эрдўғон туркман гази учун янги бозор излашни таклиф қилган эди.
“Бутун дунё, айниқса Европа учун энергия хавфсизлиги янада муҳим. Бу борада Боку-Тбилиси-Жайҳон нефт қувури ва Жанубий газ коридори алоҳида ажралиб туради. Биз бу йўлак орқали Каспий газини Европага етказамиз. Энди Туркманистон табиий газини худди шундай тарзда Ғарб бозорларига узатиш устида иш бошлашимиз керак. Мамлакатлар ўртасида электр энергияси бўйича ўзаро савдони ривожлантиришга катта аҳамият берамиз. Шу доирада Туркманистон ва Озарбайжондан мамлакатимизга электр энергиясини етказиши устида ишлашга тайёрмиз”, -деген эди Эрдўғон. Айнан мана шу босимлар сабабли ва газ учун янги бозор очиш илинжи Туркманистоннинг нейтралитет мақомини ўзгартиришга ва Туркия бошчилигидаги Туркий давлатлар ташкилотига тўлақонли аъзо бўлиб киришга ундаётган кўринади. Маълумки, ТДТ ҳам Американи минтақа давлатларига сиёсий ва иқтисодий томондан қайта кириб келиш учун ишлаб чиққан лойиҳаси бўлиб, у бу йўлда ўзининг содиқ малайи туркийзабон Эрдўғондан фойдаланяпти.
Абдураҳмон Одилов
