بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Миср муфтилиги бемаъни фатволари билан Халифаликнинг фарзлигини инкор этяпти, уни қайта барпо этишга ҳаракат қилаётганларга эса, қарши курашяпти
Доктор Маҳмуд Абдулҳодий
Айрим веб-сайтларда Миср муфтилигининг «халифаликни қайтаришга ҳаракат қилиш бемаъниликдир. Чунки халифа ўзидан олдингининг ўринбосари, дегани. Бугунги ҳукмда мусулмон юртлардаги раҳбарларнинг барчаси халифалардир, яъни бир-бирларининг ўринбосарларидир. Шунинг учун Халифалик учун қилинган ҳар қандай уриниш бемаънилик. Чунки халифалик бугунги кунда бор», дея берган фатвоси тарқалмоқда. Бу фатвода «халифалар кўп бўлиши жоиз, чунки шариат Халифаликнинг битталигини шарт қилмаган», деган гап ҳам келган. Бу сафсатани қилганлар ўз гапларини «тарихда мусулмонларнинг бир вақтда бир неча халифалари бўлган», деган нарса билан оқлашди ҳамда Аллоҳ Таолонинг
إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً
(Мен Ерда халифа қилмоқчиман) [Бақара 30]
деган каломини келтириб, ҳар бир инсон халифадир, дейишди ва мавзуни ўз воқелигидан буриб ташлашди.
Ушбу «фатво»га биноан, бугун исломий юртлардаги мавжуд ҳукмдорлар шаръий халифалар ҳисобланади, ҳатто дунёдаги барча раҳбарлар халифалар саналади, чунки уларнинг ҳар бири аввалги ҳукмдорнинг халифа-ўринбосаридир!
Бу – алжирашдан бошқа нарса эмас. Бундан ташқари, “خليفة” сўзининг қатор маъноларини аралаштириб, бу ҳақдаги ҳукмни қасддан чалкаштиришди ва уни обрўсизлантиришди.
Инсон фатводаги бунчалик залолат ва аҳмоқликни кўриб ёқа ушлайди. Чунки унда шундай кўп чалкаштириш борки, бу саҳобалар ва бутун Уммат уламолари ижмосига тескари… Фатвода шундай саводсиз гаплар борки, муфтилар у ёқда турсин, бир оз илми бор кишилар ҳам бу гапни айтмайди! Унда қатъий аҳкомларга қарши сохтакорлик келтирилган. Масалан, «Халифалик барча мусулмонларнинг бош раҳбарияти бўлиб, у кўп сонли бўлмайди», «Халифа битта бўлади», «Ислом Уммати ҳам битта Уммат», «Унинг битта раҳбаридан ўзга раҳбари бўлмайди», деган мазмундаги қатъий аҳкомга мутлақо тескари.
Бунга барча имомлар, эътиборли фуқаҳолар иттифоқ қилганлар. Чунки Халифалик ҳақида шаръий далиллар жуда кўп бўлиб, барчаси қатъийликни ифодалайди. Масалан, Ислом Умматининг халқлари қанча кўп, қанча-қанча халқлар ва ирқлардан иборат бўлишига қарамай, бир бутун бўлишига Қуръони Карим буюрган. Аллоҳ Таоло бундай дейди:
إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّكُمْ فَاعْبُدُونِ
«(Эй инсонлар) сизнинг умматингиз ҳақиқатда бир Умматдир. Мен эса (барчангизнинг) Роббингизман. Бас, Менгагина ибодат қилинг» [Анбиё 92]
Бу оят Умматнинг раҳбари битта бўлишига буюряпти. Демак, мусулмонлар битта Уммат ва битта жамоа бўлишлари керак. Уларнинг биттадан ортиқ иккита ёки кўпгина давлатлари бўлиши ножоиздир. Чунки Набий ﷺ мусулмонларнинг жамоаси ва имоми битта бўлишига зарурлигига буюрдилар, жамоани бўлишни, бир нечта қилишни истаганларни қатл қилишни, икки халифага байъат қилинса иккинчисини қатл қилишни амр этдилар. Имом Муслим Росулуллоҳ ﷺнинг бундай деганларини ривоят қилган:
«إِذَا بُويِعَ لِخَلِيفَتَيْنِ فَاقْتُلُوا الْآخَرَ مِنْهُمَا»
«Қачон икки халифага байъат қилинса, улардан иккинчисини қатл қилинглар».
«وَمَنْ بَايَعَ إِمَاماً فَأَعْطَاهُ صَفْقَةَ يَدِهِ وَثَمَرَةَ قَلْبِهِ فَلْيُطِعْهُ إِنْ اسْتَطَاعَ، فَإِنْ جَاءَ آخَرُ يُنَازِعُهُ فَاضْرِبُوا عُنُقَ الْآخَرِ»
«Кимки битта имом билан байъатлашиб, унга қўлини ва қалби қўрини берса, қўлидан келганича унга итоат қилсин. Энди агар бошқаси келиб, ундан Халифаликни талашса, уни ўлдиринглар».
«مَنْ أَتَاكُمْ وَأَمْرُكُمْ جَمِيعٌ عَلَى رَجُلٍ وَاحِدٍ يُرِيدُ أَنْ يَشُقَّ عَصَاكُمْ أَوْ يُفَرِّقَ جَمَاعَتَكُمْ فَاقْتُلُوهُ»
«Кимда-ким барчангиз битта кишига итоат қилиб турганингизда келиб бирлигингизни бузмоқчи ёки жамоангизни бўлмоқчи бўлса, уни ўлдиринглар».
Фатвода (خليفة халифа) маъносига «ўзидан аввалгининг ўринбосари», деган маъно берилганига келсак, бу очиқдан-очиқ адаштиришдир, чунки Аллоҳ Таолонинг
إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً
«Мен Ерда халифа қилмоқчиман» [Бақара 30]
деган каломида (خليفة халифа)дан мурод Одам алайҳиссаломдир. Одам ўзидан олдинги ҳеч кимнинг ўринбосари эмас. Ушбу оятдаги халифа сўзи анавиларнинг уйдирма маъносидан мутлақо бошқа экани яққол кўриниб турибди. Зотан, уни на фатво деб бўлади, на шаръий раъй. Ушбу оятнинг тафсирида шайх Муҳаммад Тоҳир ибн Ошур бундай дейди: «Бу оятдаги халифа Одамдир. Одамнинг халифалик қилмоғи Аллоҳ Таолонинг Ер юзини обод этиш тўғрисида илҳом ёки ваҳи орқали қилган истагини бажармоқдир».
Тўғри, (خليفة халифа) сўзида ўзидан аввалгининг ўринбосари, деган маъно ҳам бор. Бироқ бу ҳукмдор маъносидаги халифанинг маъноси эмас. Халифанинг шаръий маъноси унинг салоҳият ва масъулиятида келиб чиқади. Шаръий истилоҳда (خليفة халифа) сўзи мусулмонларнинг бошқаруви топширилган ва Исломни татбиқ қилиш шаръий равишда юклатилган бошлиқ, деганни англатади. У халифа, яъни мусулмонларга бошлиқ бўлиш ишини қабул қилиб олган киши, демакдир. Бошқача ибора билан айтганда, халифа Исломни татбиқ этиш ва барча ишларни Ислом аҳкомлари билан юритишни бошқалар томонидан ўз зиммасига олган кишидир. Эртага Ислом давлати барпо бўлганда унинг ҳукмдори халифа бўлади. Аммо у ҳукмдорликда ўзидан олдингининг ўринбосари бўлмайди.
Фатводаги «тарихда мусулмонларнинг бир вақтда бир неча халифалари бўлган», деган баҳонага келсак, бу айни фатвочиларнинг нақадар юзсизликларини кўрсатиб турибди. Чунки улар Исломга қарши кураш ва унинг аҳкомларини бузишдан иборат ўзларининг қилмишларини оқлаш учун шариатга хилоф тарихий ҳодисаларни далил қилишяпти. Агар бу залолат тўғри бўлганда эди, ҳозирги ҳукмдорларнинг қилмишлари хиёнат, гуноҳи кабира ҳамда мусулмонларни қирғин қилиш каби ишларнинг жоизлигига далил бўлар эди!
Шунинг учун Миср фатволар идорасининг Халифаликнинг фарзлигини инкор этиши ва уни барпо этишни бемаънилик, дейиши шариатга асосланмаган, аксинча куфрга таянган даъво бўлиб, даъво соҳибларини илмий ҳамда ахлоқий жиҳатдан тубанлигини кўрсатмоқда. Агар бу Ғарбнинг Халифаликка ва сиёсий Исломга қарши кенг кўламли курашига дахлдор иш бўлмаганида эди, бу ҳақда гапириб-бекорга вақтни кетказмаган бўлардик. Шу сабабдан мазкур фатвога раддия фақат шаръан қоралаш учун эмас, балки бутунлай бўғизлаб йўқ қилишга қаратилиши лозим.
Агар кофир ҳукмдорлар ҳамда ахлоқсизлик ва ҳаёсизликда бир-бирига ўринбосар бўлиб келаётган малай ҳукмдорлар бўлмаганида эди, бу каби залолатлар ҳам тармоқларда тарқалмаган бўларди. Фатвони залолат ва юзсизлик, деб аталганда Аҳмад Шавқийнинг Исломни ёмон кўрувчи яҳудий Мустафо Камолнинг Халифаликни ағдарганидан сўнг у ҳақда битган шеъри ёдга келмоқда:
Намозлар йиғлади бу бебурднинг дастидан
Шариатдан айб топган юзсизнинг қасдидан.
Уйдирмали фатво бериб, «бу залолат», деди
Юртга олиб келгани очиқ куфрдир аслидан.
Миср муфтилигининг бу даъволари залолат ҳамда ҳар нарсадан қасддан айб топишга уриниш бўлиб, нафақат Мустафо Камолнинг фитналаридан бири, балки унинг фитнасини такомиллаштиришдир.
Роя газетасининг 2023 йил 8 феврал чоршанба кунги 429-сонидан
