بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Маккарти билан Нетаньяхунинг демократия хомхаёллари
Устоз Абу Мўътазбиллаҳ Ашқар
Республикачилар партиясидаги ўн беш раундли муваффақиятсизликдан сўнг Республикачилардан бўлган Маккарти Демократлар партиясидан Пелосининг ўрнига спикерликни қўлга киритди. Айтишларича, спикерлик учун бундай ўн беш раундли қайта сайлов бир юз олтмиш йилдан бери бўлмаган. Бу воқеани ўрганиш бизни яҳудий вужудида тузилган коалиция ҳукуматини эслатмоқда. Яъни Нетаньяху бошчилигидаги Ликудни бирлаштирган заиф иттифоқ бўлмаганда ушбу коалиция ҳукумати ҳам тузилмаган бўлар эди. Нетаньяху ўз ҳукуматини тузиб олиш учун тўртта диний партия билан муроса қилишга мажбур бўлди. Оқибатда уларга катта ён беришига тўғри келди.
Муҳими шундаки, АҚШдаги ҳолат билан яҳудий вужудидаги ҳолатнинг ўхшашлиги иккаласида ҳам улкан ён беришлар борлигидир. Маккарти спикерликка сайланиш учун Республикачилар партиясидаги қаттиққўлларга ён берган бўлса, Нетаньяху ҳукумат тузиш учун тўртта партияга ён берди. Америкадаги ҳолатда Маккарти Вакиллар палатасидаги баҳсни ҳал этиш йўлида овозлар сотиб олиш учун ён беришга мажбур бўлди. Ваҳоланки, воқеликни кузатаётганлар палатадаги Республикачилар кўпчиликка эга бўлса ҳам, ҳаракатлари фалажланишини тахмин қилишаётган эди. Бундай тахминларига сабаб, Республикачилар партиясини ўзаро ихтилофлар ўз домига тортаётганди. Маккарти тақдим этган ён беришлардан яна бири, у ўз партиясидаги қаттиққўл ўнг қанотларга Вакиллар палатасининг Нуфузли қоидалар қўмитасидаги ўринларни берди. Ваҳоланки, палата қоидаларини ишлаб чиқадиган ҳам, қайси қонун лойиҳаси овозга қўйилиши, қанча муддат муҳокама қилиниши, уни қабул қилиш учун зарур бўлган овозлар сони ва у орқали илгари сурилиши мумкин бўлган ўзгартишлар хусусида қарор берадиган ҳам мана шу қўмитадир. Ушбу ён бериш сабабли, энди Республикачи қаттиққўл ўнгчилар ҳамма масалаларда ҳукмронлик қиладиган бўлади. Бундан ташқари, бу афзалликлар уларга келажакда давлатнинг ҳар қандай маблағларини ёки давлат объектига қилинадиган харажатларни назорат қилиш имконини ҳам беради. Мудофаа дастурлари ва дастурлар учун керакли харажатлар ҳам уларнинг назоратида бўлади.
Булар Маккарти ўз партиясидаги қаттиққўллар учун тақдим этган салоҳиятлардан баъзилари, холос. Бу анави Нетаньяху ўзининг нажас ҳукуматини бирлаштириш учун қилган ишига жуда ўхшаяпти. Ўз навбатида, бу иккала давлатни ҳам бўлинишлар ўз домига тортаётганидан ва бунинг албатта оқибатлари бўлажагидан дарак беради. Зотан, бўлинишлар бу икки давлатда бироз эрта пайдо бўлган. Масалан, Америкада бўлиниш олти йил муқаддам, яъни Трамп қудратдалиги пайтида намоён бўлди. Трамп тарафдорларининг Конгресс биносига бостириб киришлари ва АҚШ давлатига ичкаридан таҳдид мавжудлигидан огоҳлантирувчи шиорлар кўтарилиши манзарасида бўлиниш Айсбергининг чўққиси кўринди. Бўлинишлар ҳамон қор тўпи мисоли тобора катталашмоқда. Тўғрироғи, у жамиятда нафақат ирқ ва ранг шаклида кўринмоқда, балки йирик компаниялар даражасида кенгаймоқда. Йирик компаниялар, деганда бир томонда Республикачиларни қўллаб-қувватловчи нефть ва қурол-яроғ компанияларини, иккинчи томонда Демократларни қўллаб-қувватлаётган технология компанияларини назарда тутяпмиз.
Ҳар қандай мамлакатда бўлиниш фақатгина бошқарув озчиликнинг қўлига ўтсагина бошланади. Айниқса, раҳбарлари ўзларини кўпчиликнинг истак-иродаси билан ҳукм юритаётганларини даъво қилган режимларда шундай бўлади. Ҳозирда оддий кузатув ва мониторинг шуни кўрсатмоқдаки, ким кўпчиликка эга бўлса, унинг кимларнидир рози қилиши ёки АҚШ ва яҳудий вужудида бўлаётгани каби кимларгадир ён бериши шарт бўлмайди. Ким кўпчиликка эга бўлса, ўз қарорларини ҳаммага ўтказа олади. Рози бўлган рози бўлиб, ғазабланган ғазабланиб қолаверади. Агар бу икки давлатдаги демократик тузум ўз ғоя ва принципига содиқ бўлганда эди, ён бериш муқобилида овозларни олиш демократияга зид эканини ва унинг пойдеворига зарба беришини айтган бўларди.
Демократия кўпчиликнинг ҳукмронлиги, деган сафсата ҳеч қачон воқеликка тўғри келмаган ёки соғлом ақлни қаноатлантирмаган. Унинг айб-нуқсони ҳеч ким инкор қилолмайдиган даражада аниқ кўриниб бўлди. Ғарб бу мавҳум демократияни бутун дунёга зўрлаб тиқиштириб, уни ўзи учун ўхшаши йўқ нодир товар, деб билади ва шунинг учун ҳам уни қабул қилишга ҳаммани мажбурлаяпти. Ҳолбуки, амалий воқеликда мабодо Ғарб исломчиларнинг кўпчилик овози билан ҳокимиятга келганини кўриб қолса, бир зумда уларга қарши тўнтариш уюштиради. Жазоир ва Мисрда бўлган ишлар бунга яққол далилдир.
АҚШ Вакиллар палатаси спикерлигини эгаллаш учун Маккарти тақдим этишга мажбур бўлган ён беришлар ҳам, яҳудий вужуди бош вазирлигини қўлга киритиш учун миллатчи ўнг қанот партияларга Нетаньяху тақдим этган ён беришлар ҳам одамларнинг демократия тўғрисидаги фикрларини ва Ғарб албатта кўпчилик фикридан манфаатдор, деган тушунчаларини парчалайди. Демакки, бутун оламнинг Ислом Уммати эга бўлган фикр ва ақидага таслим бўлиб қўлини кўтариши вақти келди. Шунингдек, коинот, инсон ва ҳаётни яратувчиси юборган Ислом фикрларигина ақлни қаноатлантириб, Аллоҳ яратган инсоний табиатга мувофиқ келади, аммо Ижтимоий шартнома ҳам, Аристотел ва Афлотун демократияси ҳам, Адам Смит давлати ҳам мутлақо мувофиқ келмайди, деган ҳақиқатни тан олишнинг ҳам вақти келди. Ҳақиқатда, демократия ва бошқаларининг бундай аҳмоқона фикрлари Ғарбда атиги талаффузда амал қилинади, холос… Зотан, Ғарбга буни тан олиш ва очиқ айтиш жуда оғир келмоқда. У бошқарув тузуми деб даъво қилаётган кўпчиликнинг фикри аллақачон мозийга айланди-эскирди. Зеро, берилган хабардан кўра текширув аниқроқдир. Агар Маккарти ва Нетаньяху ён беришмаганда жанжални бостиришга муваффақ бўлишолмасди, юқорида айтганимиздек, бу ён беришларнинг кейинчалик оқибатлари албатта бўлади.
Хуллас, афтидан, Ғарбнинг экстремист диний ўнг қанот, дейилаётган томонларни рози қилишга мажбур бўлаётганлиги фақатгина Америка ва яҳудий вужудида бўлаётган ҳолат эмас. Балки бундай ҳолат яқинда барча Ғарб давлатларида кенг ёйилиб, озчиликни рози қилмаслик бошқарув барқарорлигига рахна сола бошлайди. Ўнг қанот ҳаракатларнинг экстремистик диний фундаменталистик кўз-қарашга эга популизм ниқоби остида ҳокимиятга келаётганлиги бу давлатларда мусулмонлар учун бўладиган ҳар хил қаршилик-ҳужумлардан дарак беради. Ғарб, Аллоҳ Субҳанаҳу ўзининг азиз Китобида хабар қилганидек, на аҳдга ва на бурчга боқадилар:
كَيْفَ وَإِن يَظْهَرُوا عَلَيْكُمْ لَا يَرْقُبُوا فِيكُمْ إِلّاً وَلَا ذِمَّةً
«(Улар учун) қандай (аҳд-паймон) бўлсин. Ҳол буки, улар агар устингизда ғолиб бўлсалар, сизларнинг хусусингизда на аҳдга ва на бурчга боқадилар» [Тавба 8]
Эҳтимол, келажакда бу ишда яхшилик битилган бўлса, ажаб эмас. Зеро, Ғарб ҳамон «Ислом қилич билан ёйилган, Ислом давлати одамларни динларидан фитналаган», деган тарғиботини давом эттирмоқда. Аслида эса, Ғарб Уммат ва Ислом давлати тарихида Биринчи жаҳон урушида арманларнинг қатли ом қилингани тўғрисидаги ёлғон ва уйдирма даъволардан бошқа нарсани топмаган. Зеро, Аллоҳ Таоло зиммийларни ғоят гўзал ном билан атади ва Ислом давлати соясида уларга гўзал муомала қилинди ва бунга далил уларнинг Ислом давлатида мусулмонлар ҳокимияти ағдарилгандан кейин ҳам яшаётганликларидир. Нима учун шундай? Чунки Ислом ва мусулмонлардан фақат адолат кўряптилар. Аллоҳнинг изни ила, яқинда Ислом бошқаруви қайтади ва унинг адолат ва инсофидан бутун олам баҳраманд бўлади.
Роя газетасининг 2022 йил 1 феврал чоршанба кунги 428-сонидан
