بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Суғурта капитализм сарқитларидан
1-январдан Қирғизистонда «Автотранспорт воситалари эгаларининг фуқаролик ва ҳуқуқий жавобгарлигини мажбурий суғурта қилиш тўғрисида»ги қонун (рус. ОСАГО – обязательное страхование автогражданской ответственности) кучга кирди. Қисқача айтганда, «ОСАГО» қонуни ишлай бошлади.
Суғурта бу капитализм иқтисодий қонунларидан биридир.
Ҳаёт, товар, мулк ё бошқа бир нарсани суғурта қилдириш – битимларнинг бир туридир. У суғурта ширкати билан суғурта қилдирувчи шахс ўртасидаги битимдир. Суғурта қилдирувчи шахс суғурта ширкатидан товар ёки мулкига талафот етганда унинг айнан ўзини ёки пулини, ҳаёти учун эса, маълум маблағни эваз беришига кафолат талаб қилади. Бу иш муайян маблағ муқобилига муайян муддатни белгилаган пайтларида бўлади. Ширкат бу талабни қабул қилади. Мана шу таклиф ва қабулга кўра, суғурта ширкати суғурта қилдирувчига – иккала тараф келишган муайян шартлар бўйича – талафотга учраган нарсанинг ё ўзини ёки пулини ёхуд келишилган муайян маблағни тўлашга ваъда беради.
Суғуртанинг воқеси мана шу. Агар у синчиклаб текширилса, икки жиҳатдан ботиллиги аён бўлади:
Биринчидан, у битимдир. Чунки у икки тараф ўртасидаги келишувдир. Таклиф ва қабулни ҳам ўз ичига олади. Таклиф суғурта қилдирувчи тарафидан, қабул эса ширкат тарафидан бўлади. Бу битим шаръан дуруст бўлиши учун битимнинг шаръий шартларини ўз ичига олиши лозим. Олса дуруст бўлади, олмаса – йўқ. Шаръан, битим нарсанинг ўзига ёки манфаат асосига тузилиши лозим. Шундай тузилмаса, у ботил бўлади.
Иккинчидан, ширкатнинг махсус шартлар остида суғурта қилдирувчига ваъда бериши кафолат қабилидандир. Мажбуриятни бажаришда кафилликка олувчи масъулиятининг кафилликка олинувчи масъулиятига қўшилиши кафолатдир. Унинг шаръий кафолат бўлиши учун кафолат хусусидаги шаръий шартлар унда топилиши керак. Топилса дуруст бўлади, топилмаса – йўқ. Демак, масъулият масъулиятга қўшилиши ҳамда кафилликка олувчи, кафилликка олинувчи ва кафиллик берилувчининг бўлиши шарт. Кафолатга олувчи зиммасидаги мажбуриятни эвазсиз бажариши шарт.
Суғуртада бу кафиллик шартларининг бирортаси топилмайди. Шунга асосан, ҳаётни бўладими, товарни бўладими, мулкни бўладими ё бошқами, суғурта қилдиришнинг барча тури шаръан ҳаромдир. Зеро, унинг битими шаръан ботилдир. Суғурта ширкатининг битим тақозоси билан берадиган ваъдаси ҳам шаръан ботилдир. Шунга кўра, шу битим ва шу ваъда орқали олинган мол ношаръий йўл билан топилган даромад ҳисобланиб, уни ейиш ҳаромдир.
Ҳозирда Қирғизистонда ҳукм юритаётган конституцияда дин давлатдан ажратилган ва имкон қадар динга тескари ҳукмларни қабул қилишга ҳаракат қилинади. Қирғизистон аҳолисининг 90 %дан ошиқроғи мусулмонлар бўлганлиги сабабли асосий қаршилик ҳам Исломга бўлади. Масалан, яқиндагина Қуръон ва ҳадисларда ҳаромлиги очиқ баён қилинган «Казино» қимор ҳақидаги қонун қабул қилинди. Буни кўпчилик депутатлар президент бошчилигида қўллаб-қувватлади. Суғурта ҳам худди шундай мусулмонлар учун ҳаром бўлган қонун лойиҳаларидандир. Аслида бундай қонунлар халқнинг қонини сўриш учун капиталистлар томонидан ўйлаб топилган лойиҳалардандир. Қирғизистондаги бошқарув бундай лойиҳаларни амалга ошириш билан капиталистларга хизмат қилиб бермоқда. «Халққа енгиллик» деган ниқоб остида халқ бойлиги капиталистик компанияларга қўш қўллаб топшириляпти.
Ҳозир Қирғизистонда 1та давлатга қарашли, 9та хусусий компания лицензия олиб, хайдовчиларга полис бериш ҳуқуқини қўлга киритди. Статистик маълумотларга кўра, Қирғизистонда 1 млн. 400 минг автомобил бор. Ўртача ҳисобда, уларнинг ҳар биридан полис учун 2000 минг сомдан йиғилганда 2 млрд. 800 млн. сом бўлади. Бу сумма компанияларнинг йиллик киримидир. 2022 йилнинг 11 ойи мобайнида ўртача 6500та йўл-транспорт ҳодисаси қайд этилиб, 10 минг киши жароҳатланган. (Буни бир йиллик статистика деб олайлик). Ҳодиса оқибатида ҳалок бўлганлар сони 600 нафар, шу жумладан, 70 нафари ёш болалар. Энди ушбу ҳисоб бўйича тўловларнинг максимал миқдорини ҳисоблаб чиқайлик:
Ҳалок бўлган 570 кишига 300 минг сомдан = 171 млн. сом бўлади.
70 нафар ёш болани «ногирон бола» тоифасига киритсак, 200 минг сомдан = 14 млн. сомни ташкил этади.
Ногиронларнинг ўртача сони йилига 400 кишини ташкил қилади.
Демак, 1-гуруҳ ногиронларини 100 нафар деб олсак, уларга 200 минг сомдан = 20 млн. сом;
2-гуруҳ ногиронларини ҳам 100 нафар деб олсак, уларга 150 минг сомдан = 15 млн. сом;
3-гуруҳ ногиронлари 200 нафарни ташкил этса, уларга 100 минг сомдан = 20 млн. сом;
Солиқ 2 % = 56 млн. сом;
Иш юритишга 4 млн. сом сарфланди деб оламиз:
171+14+20+15+20+56+4 = 300 млн. сом.
Бу 300 млн. сом суғурта компанияларининг бир йиллик харажатлари бўлади.
Энди харажатларни киримдан чиқариб ташлаймиз:
2 млрд. 800 млн – 300 млн = 2 млрд. 500 млн сом.
Бу компанияларнинг йиллик даромади бўлади.
Компания банкрот бўлишига йўл қўймаслик учун тўловлар маълум миқдорда чекланган.
Масалан, бировнинг қимматбаҳо машинасига 1 млн. сомлик зарар етказсангиз, сизни суғурта қилган компания атиги 150 минг сомини тўлаб беради. Қолганини ўзингиз тўлайсиз. Демак, ОСАГО қонун лойиҳаси одамларга ғамхўрлик қилиш учун ишлаб чиқилмаган, балки шу компанияларга халқ пулларини тўплаб бериш учун ишлаб чиқилган бўлиб, бу нарса очиқ кўриниб турибди.
Эй Қирғизистон халқи!
Аввало бундай қонун лойиҳалари сизларни ҳаромга етаклайди. Қолаверса иқтисодий жиҳатдан ҳам ҳеч қандай фойда бермайди, балки зиён келтиради. Бундай қонунлар инсониятни тубанлик томон етаклайди. Бас, бундай лойиҳаларга қарши туринглар. Қирғизистондаги Ҳизб ут-Таҳрир сизларни абадий саодатга олиб борадиган Ислом азизлигига чақиради. Бунинг учун тўғри йўлдаги рошид Халифаликни қайта тиклашлик вожиб.
Эй ҳокимлар!
Ислом ҳукмларини татбиқ қилиб, мусулмонларнинг молларини ишлаб чиқариш, саноат, завод ва фабрикалар қуришга йўналтириш вақти келмадими?!
Эй мусулмонлар!
Ислом ҳукмларига амал қилиш, исломий ҳаётни қуриш, Аллоҳнинг розилигига эришиш вақти келмадими?!
يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ
«Эй мўминлар, Аллоҳ ва Унинг пайғамбари сизларни абадий ҳаёт берадиган нарсага (яъни, динга) даъват қилар экан, уни қабул қилинглар
Ҳизб ут-Таҳрир – Қирғизистон
25. 01. 2023
