بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Жазоирдаги президентлик сайловлари: Ҳукумат норозилик намойишларини енгишга муваффақ бўлдими?
Солиҳ Абдурроҳим – Жазоир
Сайловларни кузатиб борган мустақил миллий гуруҳ томонидан билдирилган маълумотларга кўра, 2019 йил 12 декабрда бўлиб ўтган президентлик сайловларида сайловчиларнинг иштирок этиши ҳар томонлама паст бўлган. Собиқ икки бош вазир Абдулмажид Таббун ва Али ибн Флисларни ўз ичига олган ва беш номзод беллашган сайлов Жазоир кўчаларидаги норозилик кайфияти кучайган бир манзарада бўлиб ўтди. Чунки юртдаги коррупциялашган бошқарув системасига қарши талаб ва шиорлар билан тўққиз ойдан бери давом этиб келаётган намойишлар сайлов куни янада кучайди. Сайловни кузатиб борган гуруҳ ҳисоботига кўра, юрт ичкариси ва ташқарисидаги қайдга олинган 24.4 миллион сайловчидан 39.83 фоизигина сайлов участкаларига келиб овоз берган. Бу шуни англатадики, умумий сайловчилардан 15 миллионга яқин сайловчи сайловни байкот қилди! Сайловнинг биринчи турида босқич талаблари ва қарор чиқарувчилар кўрсатмаларига мувофиқ «эркин» номзод Абдулмажид Таббун 58.15 % овоз билан ғолиб деб топилди. Таъкидлаш жоизки, ушбу фавқулодда вазиятда президентлик сайловида ғолиб бўлган Абдулмажид Таббун «миллий озодлик фронти» вакили бўлиб, ҳатто у сиёсий саҳнада кўринмаган бўлса ҳам Жазоир ҳукуматининг доим фаол қуроли бўлиб келган. Демак, бу ғалаба бошқарувда айни ўша тўданинг сақланиб қолишини кўрсатади. Абдулмажид Таббун Бутефлика бошқаруви давомида, қолаверса ундан олдин ҳам идора ишларида тажриба орттирган. У инглизларга тобе бўлган нуфузли тўдага ва ҳокимият доирасига яқиндир. 2017 йили у бош вазир этиб тайинланган. Бироқ, у бу мансабда саксон кундан ортиқ ишламади. Чунки у нуфузли бизнесменларга қарши чиққани сабабли бош вазирликдан бўшатилган. Айтилишича, у Бутефлика системасидаги пул эгалари коррупциялашиб кетганидан кейин уларни сиёсатдан ажратмоқчи бўлган. Гўёки, Абдулмажид Таббун ўзига топширилган шу ролга қарор қабул қилувчилар томонидан тайёрланган бўлиб, у бу ролни бугун ўйнаётганга ўхшайди! Хўш, ҳукумат қайси «янги Жазоирни» ваъда қилмоқда?
Шуни ҳам таъкидлаш керакки, ҳукумат халқ иродасини тизгинлашнинг янги усулларини пухта ўзлаштирди. У йўл бекатларини бошидан охиригача моҳирлик билан белгилаб чиқди. Аввал у сайлов қонунининг барча тафсилотларини белгилади ва сайловларни кузатиб борувчи мустақил гуруҳни ташкил қилди. Олдин бу ишни бажариб келган ички ишлар вазирлиги – гарчи юзаки бўлса ҳам – сайловларни кузатиб боришдан узоқлаштирилди. Кейин, адлия хусуматлашаётганлар ва коррупционерларнинг кетма-кет бўлиб келадиган суд жараёнларига жалб қилинди. Матбуот ва оммавий ахборот воситалари ҳам одамларни чалғитиш, ташвиқот олиб бориш ишларига жалб қилинди. Кейин, номзодликни қайтариб олиш усулини белгилади ва номзодларни бир қатор нуфузли кишиларгагина чеклаб қўйди. Бу сафар сайлов натижалари фақат сайлов куни оқшомда маълум бўлади, деган нарсани кўрсатиб қўйиш учун номзодлар ўртасида телевизион баҳслар (дебатлар)ни уюштирди. Бу билан оммага сайлов тоза ва шаффоф ўтди деган тассаввурни беришга уринди. Очиқ кўриниб турибдики, бутун шу давр давомида ҳукуматнинг асосий ташвиши келгуси босқич учун зарур қонунийликни қўлга киритиш мақсадида, нима қилиб бўлса ҳам, сайловни белгиланган вақтида ўтказиш бўлди.
Бироқ, Абдулмажид Таббун президентлик мансабини эгаллаганидан кейин ғоят оғир вазифаларга дуч келади. Унинг очиқ талаблар билан чиқаётган норозилик намойишларига дуч келиши муқаррар. Бундан ташқари унинг олдида сайлов олдидан берган ваъдаларини бажариш синови турибди. У иқтисодни тиклаш, талон-торож қилинган бойликларни қайтариш (у бу бойликларни қандай қайтаришни билишини айтган эди), ёшлар орасидаги ишсизлик муаммосини ҳал қилиш, таълим тизимини яхшилаш… ва булардан бошқа бир қанча муаммоларни ҳал қилишни ваъда қилган. Маълумки, у сайлов олди кампанияси пайтида бир неча бор «ушбу муборак тинч намойишлар Жазоир бойликларини талон-торож қилган тўдадан юрту фуқарони қутқариш учун муносиб вақтда бўлди», деб такрорлаган. Янги президент ҳарбий муассаса билан биргаликда «янги Жазоир»ни барпо қилмоқчилиги ҳақида ҳамда президент ваколатларини чеклайдиган конституцион ўзгаришларни киритиш ва сайлов қонунларини тубдан ўзгартириш ўзининг устувор вазифаси эканлиги ҳақида баёнот берди. Шунинг учун юрт ўзгаришлар ва одамлар устида ўтказиладиган тажрибаларнинг янги бобларига йўлиқиши мумкин! Таббун ҳақиқатан ҳам Жазоирда ўзгаришларни амалга ошириш имконига эгами?
Бу ерда эслатиб ўтиш керакки, ҳарбий муассаса сиёсий майдонда салмоққа эга бўлиб олганидан кейин ушбу (президентлик сайловларини ташкиллаштириш) бекатига етиб келди. Жазоир штаб бошлиғи генерал лейтенант Аҳмад Қоид Солиҳ бир неча ой давомида турли жойлардаги ҳарбий казармалардан туриб мурожаат йўллаш ҳамда Жазоирни йигирма йил бошқарган Бутефликани майдондан олиб ташлаш учун тегишли конституциявий моддаларни фаоллаштириш орқали сиёсий саҳнада салмоққа эга бўлди. У рақибларига зарба бериб, уларни Франция малайлари деб атади. Кўчадаги муҳитни тайёрлаб, одамларнинг ғазабини сўндирди ва намойишлар суръатини пасайтирди. Шундай қилиб, ҳарбий муассаса кўчадаги намойишларни мулоқот орқали ҳукуматнинг кўз-қарашини қабул қиладиган ҳолга келтирди, кейин собиқ адлия вазири Муҳаммад Шарфи бошчилигидаги сайловларни кузатиб борувчи «мустақил миллий гуруҳ»ни ташкил қилди. Бу гуруҳнинг ташкил қилиниши собиқ вазир Карим Юнус бир неча ҳафта давомида бошқариб келган (баҳсли масалаларда воситачилик қилувчи) мулоқот ҳайъати саъй-ҳаракатларининг якуний нуқтаси бўлди. Шундай қилиб, юртни ушлаб турган ва ҳарбий муассаса вакили бўлган ҳақиқий ҳокимият намойиш ҳаракатларига «ҳамкорлик қилиш» ғоясини қабул қилдирди, уларни бошиданоқ талабларини қабул қилишини айтиб, алдаб келди ҳамда конституциявий йўлга қайтишни кечиктириш оқибатларидан ва беқарорлик юзага келишидан уларни огоҳлантирди. Бу орқали у белгиланган йўл харитасини охирига етказишга муваффақ бўлди. Ушбу йўл харитаси аввало президентлик сайловларини ўтказишда ва рақиблар талаб қилиши мумкин бўлган ўтиш даври босқичини рад этишда гавдаланади. Қолаверса, сайловларнинг ўз вақтида ўтказилишини тезлаштирди ва ўзининг ролини яширишда режали услубларни ишга солди.
Аммо халқ ҳаракатига (намойишларга) келсак, намойишлар умид қилинган ўзгартиришни амалга ошириш йўлида асло узоққа бора олмайди. Афтидан, бу ҳаракатлар маълум вақт давом этиб, янги президент вазиятни яхшилаш учун сезиларли чораларни кўришини ва президентнинг ваъда қилганидек «халқ ҳаракатига ёрдам қўлини чўзишини» кутадиган кўринади. Умумий қилиб айтиш мумкинки, Жазоирдаги халқ ҳаракати, фақат давлат мулкигина талон-торож қилинишини коррупция деб ҳисоблаш, миллий ғояга садоқатли бўлиш ва давлатни мана шу асосда қайта тиклаш тузоғига илинди. Халқ ҳаракати юрт аҳлининг Исломда, уни ақида ва ҳаёт низоми сифатида ушлашда гавдаланадиган ҳақиқий ўзлигини қайта тиклаш, қолаверса уни фаоллаштириш масаласига эътиборсиз бўлиб қолди. Бу эса, Исломий Умматга хос бўлган ҳақиқий қувват омилини фаоллаштирмаслик демакдир. Халқ ҳаракати фуқаролик давлатини талаб қилиш тузоғига ҳам илинди. Яъни, бу ҳаракатга алоқадор бўлганларнинг бир қисми ҳарбийларни сиёсатдан узоқлаштиришга чақирса, яна бир қисми мафкурани талаблардан узоқлаштиришга чақиришмоқда. Бу икки ҳолатда ҳам нишон Исломдир.
«Исломчилар» бир қатор тажрибаларда муваффақиятсизликка учраганларидан кейин ҳарбийларни сиёсатдан узоқлаштириш керак, деган хулосага келишган. Уларга кўра, фуқаролик бошқаруви ягона ечим бўлиб, исломий юртлардаги армияларда бирор яхшилик йўқ. Чунки, улар доим зулм ва коррупцияга қарши халқ намойишларида армиянинг мустабид тоғут ҳукмдорлар томонида бўлганини кўришди. Бундай ҳолатга Мисрда, ундан олдин Жазоирда гувоҳ бўлишди.
Биз биламизки, барча юртларда қувват аҳлини тамсил этган куч армиядир ва Ислом ҳукмини барпо қилиш учун шу армиялардан нусрат талаб қилинади. Бироқ, армиялардан нусрат талаб қилиш шаръий ҳукм бўлишига қарамай, демократик фикрга маҳлиё бўлган «исломчилар» наздида бу иш хаёлий ва кулгили ҳисобланади. Яна биз биламизки, Ғарб Халифаликни қулатиш орқали Исломни бошқарувдан четлатиб, унинг вайроналари устида бугунги миллий давлатларни пайдо қилганидан кейин фуқаролик давлати кўринишидаги бошқарувни ўзига содиқ ҳарбийларга топширди. Яна биз биламизки, ҳарбий ақлия давлат ишларини бошқаришга яроқсиздир ва у сиёсий ақлиядан фарқ қилади. Биз мана шуларни билсаккина мусулмонларнинг бугунги кундаги тойилишлари ва тузоққа илинишлари сабабини била оламиз. Маълумки, ҳокимиятни қўлга олиш кайфияти ҳақидаги шаръий ҳукм юртдаги қувватга эга бўлганлардан нусрат талаб қилишдир ва бундай қувватга эга бўлган куч армиядир. Қувват эгаларидан нусрат талаб қилиш мусулмонлар юртларида Исломга асосланган давлатни барпо қилиш ҳамда унинг сақланиб қолишини кафолатлаш учундир ва у энг тўғри шаръий ечимдир. Бироқ, бу муаммо мусулмонлар юртларидаги ягона муаммо эмас. Чунки Ғарб юртларимизни эгаллаб олганидан кейин Умматни ҳаётнинг барча соҳаларида атайин чалғитди ва унинг зеҳнидаги тушунчаларни чалкаштирди. Ғарб бу ишни малай ҳукмдорлар воситасида амалга оширди. Умматни динига ва собиқ улуғлиғига қайтариш омонатини кўтариб чиққан даъватчилар олдидаги биринчи тўсиқ шу малай ҳукмдорлар бўлди. Динга қайтиш, Умматни тўғри йўлга қайтариш тариқатини тушуна олган кишилар наздида Исломга қайтиш Халифалик давлатини қайта тиклашдан бошқа нарсани англатмайди. Зеро, Халифалик давлатини қайта тиклаш билан Ислом низомини татбиқ қилиш амалга ошади.
Роя газетасининг 2019 йил 18 декабр чоршанба кунги 265-сонидан
