Нур-Султонда Сурия бўйича музокараларнинг 14-босқичи бошланди
Туркия, Эрон ва Россия делегациялари 10 декабрда икки кун уч томонлама музокаралар ўтказиш учун Нур-Султонга ташриф буюрди. Бу ҳақда мамлакат ташқи ишлар вазири Айбек Смадияров журналистларга хабар қилди.
Учрашувлар Сурияда 8 йилдан бери давом этаётган урушига доимий ечим топишга қаратилган, яна улар урушдан кейинги конституцияни ишлаб чиқиш, сиёсий ўтиш, хавфсизлик ва қочқинларни жойлаштириш бўйича давом этаётган музокараларни ҳам қамраб олади.
“Остона жараёни” деб номланган илк учрашув 2017 йил январида ўтказилган эди. Бу 14-учрашувдир.
Изоҳ: АҚШ бошчилигидаги куфр давлатлари Суриядаги мусулмонлар қаршилигига ҳарбий йўл билан барҳам бера олишмагач, макр ва тузоқдан иборат бўлган сиёсий музокаралар йўлига ўтишди. Ўз мақсадлари йўлига етиш йўлида даставвал қуролли гуруҳлар ўртасини “сулҳ”га рози ва “радикаллар”га ажратиб олишдан бошлашди.
АҚШнинг бу режасини амалга оширишда Туркия, Эрон ва Россия федерацияси ташқи ишлар вазирлари 2016 йил 20 декабр куни Москва шаҳрида учрашиб, қуйидаги моддалар устида келишиб олишган эди.
1- Эрон, Россия ва Туркия давлатлари Сурия республикасининг кўп миллатли, кўп динли, мазҳабпараст бўлмаган демократик ва илмоний давлат тушунчасига, мустақиллигига, ҳудудий яхлитлиги ва бирлигига нисбатан ҳурматларини яна бир бор изҳор қиладилар.
2- Эрон, Россия ва Туркия давлатлари Сурия муаммоси учун ҳарбий ечим йўқлигига қаноат ҳосил қилдилар. Томонлар қочқинлар бўйича БМТ олий комиссиясининг 2254 сонли қарорига мувофиқ, бу масалани ечимида кўрсатган муҳим ролни тан оладилар. Вазирлар “Халқаро Сурияни қўллаб-қувватлаш гуруҳи”нинг қарорларини ҳам ҳисобга оладилар. Ушбу ҳужжатда кўрсатилган моддаларни амалга ошириш йўлидаги тўсиқларни олиб ташлаш учун халқаро ҳамжамиятнинг барча аъзоларини яхши ният билан ҳамкорлик қилишларини талаб қиладилар.
3- Эрон, Россия ва Туркия давлатлари шарқий Ҳалабда тинч аҳолининг ихтиёрий равишда эвакуация қилинишини ва қуролли мухолифатнинг тартибли шаклда у ердан чиқишларига рухсат берилишига нисбатан муштарак ҳаракатларни қабул қилади. Айниқса, Фуа, Кефрейй, Зебадани ва Мадаядан тинч аҳолининг қисман эвакуация қилинишини ҳам маъқуллайди. Томонлар бу жараённинг узлуксиз ва хавфсиз тарзда якунланишини таъминлаш учун масъулдирлар.
4- Вазирлар оташкесим, тўсиқсиз гуманитар ёрдам ва тинч аҳолининг мамлакат бўйлаб эркин ҳаракатини ривожлантириш муҳимлиги хусусида келишиб олдилар.
5- Эрон, Россия ва Туркия давлатлари Сурия ҳукумати билан мухолифат ўртасида ўтказилиши мумкин бўлган музокаралар шартларини енгиллаштиришга ва бунга кафил бўлишга тайёр эканлигини билдирдилар. Буни амалга ошириш учун бошқа мамлакатларни вазиятга таъсир ўтказишга чақиришди.
6- Ушбу шартнома БМТ хавфсизлик кенгашининг 2254 сонли қарорига мувофиқ Суриядаги сиёсий жараённи давом эттириш учун зарурий шароитларни яратадиган бир восита бўлишига қаттиқ ишонмоқдалар.
7- Вазирлар Қозоғистон президентининг Остонадаги учрашувларга мезбонлик қилиш ҳақидаги таклифини белгилаб ўтишди.
Бугунга келиб, Россия, Туркия ва Эроннинг Суриядаги ҳамкорлиги ва Остона музокаралари ўз “мева”ларини бера бошлади. Чунки Остона ва Сочида уюштирилган учрашувларда Россия, Эрон ва Туркия давлатлари Сурияда “хавфсиз минтақа яратиш” ва “назорат пунктларини ўрнатиш” масалаларида келишиб олганлигини даъво қилишган эди, аммо бу шартномалар ва келишувлардан асл мақсад Асад режимига қарши курашаётган холис мусулмонларни заифлаштириш ва Асад режимини яна қучайтириш учун вақтдан ютишдан бошқа нарса эмас эди. Афсуски, Суриядаги қуролли гуруҳларнинг аксари куфрнинг бу макрини кўра олишмади ва мухлис мусулмонларнинг холис насиҳатларига қулоқ солишмади. Бунинг жабрини бугунги кунда мазлум Суиря халқи кўрмоқда.
Абдураҳмон Одилов
