بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
Ливиядаги қўғирчоқлар олиб бораётган уруш кимнинг фойдаси учун ҳамда ундан қандай мақсадлар кўзланган ва қай оқибатга олиб боради?
Асъад Мансур қаламига мансуб
Ливиядаги кураш воқеи маълум, аллақачон фош бўлди. Воқе шуки, бу халқаро кураш бўлиб, мустамлакачи Америка билан мустамлакачи Англия ўртасида, уларнинг регионал ва маҳаллий қуроллари воситасида кетяпти. Курашда Америка тобелари Миср билан Саудия Ҳафтарни қўллаб-қувватлашяпти. Шунингдек, Россия ҳам бор, чунки у Ўрта Шарқ масалаларида АҚШнинг этагини тутиб, бу билан регионал қуроллардан бирига айланди. Жазоир, Тунис, Марокаш ва Қатар эса, Европа тобелари бўлиб, Европа Саррожни қўллаб-қувватламоқда. Бирлашган Араб Амирликлари эса, Британия жосуси бўлиб, унинг роли Американинг Ливиядаги одамларини инглизлар фойдасига ифлос роль ўйнашга ундашдан иборат. Маҳаллий гуруҳларнинг барчаси у ёки бу томонлар тарафида жанг қилиб, мустамлакачилар малайлари фойдаси учун турли истаклар асосида бир-бирларини ўлдиришяпти! Бугун Ливиядаги мавжуд вазият мана шу.
Европа Саррожни қўллаяпти, уни олиб келган ҳам Европа. Ўшанда Саррожни олиб келишдан олдин Британия 2015 йил Сухайрот (Схират) шартномасини тайёрлаб-пишириб берди. Франция эса, таёқни ўртасидан ушламоқчи, яъни, ҳам Ҳафтар билан бўлган муносабатларини кучайтиришни, ҳам Саррож билан бўлган муносабатини сақлаб қолишни истаяпти. Дарвоқе, бу давлат 2017 йил 25 июлда иккала малайни Парижга чақириб, ўрталарида ўт очишни тўхтатиш, президентлик ва парламент сайловлари уюштиришга келиштириб қўйди. Бироқ бу шартномани амалга оширишга муваффақ бўлолмади. Чунки бошқа мустамлакачи кучлар унга қарши рақобат қилишар эди. Яқинда у 2019 йил 8 майда Саррожни қабул қилди. Саррож Европадан қўллаб-қувватлов излаб Рим, Париж ва Берлин сафарига чиққан эди. Ўшанда Франция президенти Макрон келаси ҳафтада Ҳафтарни қабул қилажагини билдирди ва бундан Ливияда ўт очишни тўхтатиш келишувига эришишни, яъни, унга босим қилиб, Триполига қилаётган ҳужумларини тўхтатишга мажбурлашни мақсад қилди. Бундан олдин 2019 йил 16 майда эса, Италия бош вазири Жузеппе Конте Римда Ҳафтар билан учрашиб, у билан икки соат суҳбатлашди. Контенинг маълум қилишича, у Ҳафтарни сиёсий ечимга эришиш учун жангни тўхтатишга даъват қилган, яъни, Триполига қилаётган ҳужумни тўхтатиши учун унга босим қилган. Маълумки, Конте Ҳафтар билан учрашишидан олдин биринчи АҚШнинг Италиядаги элчиси билан учрашган. Бу эса, Италиянинг Европа сиёсати бўйича юришига қарамай, ўз манфаатлари йўлида Ливия масаласида Америка билан мувофиқлашган ҳолда ҳаракат қилаётганини, у Американинг Ҳафтарни қўллаб-қувватлашини яхши билаётганини англатади.
Франция билан Италия ўзаро мувофиқлашиб ҳаракат қилишлари лозимлигини, акс ҳолда, Америка қаршисида албатта ютқазишлари мумкинлигини англаб етишди. Шунинг учун икки давлат 2019 йил 13 майда уларнинг Ташқи ишлар вазирлари учрашув ўтказишди. Бу учрашувдан мақсадлари, ярашиш эди. Чунки бундан олдин Ливия бойликларини ўзлаштириш ва иммиграция масаласида икки давлат жанжаллашиб қолган. Чунки Италия Саррож ҳукумати назоратидаги нефт районларига сармоя ётқизишни афзал кўраётган бўлса, Франция Ҳафтар назорати остидаги районларда зўр бериб нефт сармоялари жалб қилишга ҳаракат қиляпти ҳамда Ҳафтар Ливия жанубини назорат қилиши ортидан Чаддаги нуфузини йўқотишдан хавотирланяпти.
Шу боис, Франция Ташқи ишлар вазири Ле Дриан Ҳафтарнинг «терроризм»га қарши курашдаги ролини мақтаб, 2019 йил 10 май куни «Le Figaro» газетасига «Мен Франциянинг ҳамда дўст давлатлар ва уларнинг иттифоқчилари хавфсизлигига хизмат қиладиган ҳар бир ишни қўллаб-қувватлайман», деди. Францияда чиқадиган «La Croix» газетасининг 2019 йил 2 май кунги сонида бундай дейилди: «Макрон ўз одатига кўра, икки томон билан ўйнашга уста. Бир вақтда у 8 май куни Саррож билан бўлган учрашувлари чоғида уни қўллаб-қувватлашини ва ҳарбий техника ва разведка жиҳатидан Ҳафтарга ёрдам бераётган ҳарбий ечимни истамаслигини таъкидлади». Газетага кўра, «Франция, Миср, Саудия ва Амирликлар Ҳафтарнинг асосий қўллаб-қувватловчиларидир. Чунки Ҳафтарни ҳам ғарбий, ҳам сиёсий қўллаб-қувватлаш, биринчи, сиёсий Исломни йўқ қилишга қаратилган бўлса, иккинчи, айни давлатларнинг нефт билан боғлиқ манфаатларини таъминлашга қаратилган».
Америка ўзининг Ҳафтарни қўллаб-қувватлаётганини 2019 йил 19 апрелдаги хабари билан ошкор қилди. Хабарда Оқ уйнинг «Трамп Ҳафтар билан телефон орқали сўзлашган»и айтилади. Хабарда Трампнинг «ўз навбатида, Ҳафтарнинг асосан, терроризмга қарши кураш ва Ливия нефт ресурсларини таъминлашдаги ролини эътироф этган»и ҳамда «иккала раҳбарнинг Ливияни барқарор ва демократик сиёсий тузумга олиб чиқиш учун ҳамкорликда муҳокама қилганликлари» таъкидланган.
Ал-Жазира 2019 йил 2 май куни Саррож ҳукуматидаги манбаларга таянган ҳолда «АҚШ кучлари ҳукумат билан тузган хавфсизлик ҳамкорлиги келишуви доирасида пойтахт Триполи билан Мисрота шаҳрига қайтгани»ни хабар қилди. Хабарда Саррож ҳукумати матбуот котиби Муҳанд Юнуснинг «ҳукуматимиз АҚШ билан турли ҳамкорлик йўлларини, жумладан, АФРИКОМ кучларини мустаҳкамлаш ва кенгайтиришга ҳаракат қиляпти, зеро, АҚШ билан терроризмга қарши кураш соҳасида ҳамкорлигимиз тугагани йўқ, давом этади», деган сўзи келтирилган. Маълумки, Ҳафтарнинг Триполи ҳужумидан уч кун ўтиб, АФРИКОМ қўмондонлиги 2019 йил 7 апрелда Ливиядан кучларини олиб чиқиб кетишга қарор қилган эди ва ўша куни «хавфсизлик вазияти беқарорлашгани сабабли шу қарорга келгани»ни баҳона қилганди. Яъни, Америка ўз кучлари қийин аҳволда қолмаслиги учун Ҳафтарга Триполи ҳужумини тайёрлаб берди. Ҳафтар ҳужуми Триполидан қайтарилгач, Америка кучлари ўз жойига қайтарилди. Бу эса, Саррож ҳукуматининг нақадар хоин ва қўрқоқлигига далолат қилмоқда. Чунки Саррож ҳукумати Ҳафтарга рози бўлиши учун Америка унга шу ҳужум билан босим қилаётганини яхши тушунган, шунингдек, америкалик кучларнинг «терроризм»га қарши кураш, деган ниқоб остида Ливияда жойлашиб олганига ҳам сукут қиляпти, шу орқали Американи рози қиляпти!
«Америкалик ҳукумат расмийлари, ливиялик йирик қўмондонлар ва кўплаб ҳамкасблар билан Ливия кризиси масаласида маслаҳат олиб бормоқдалар», деди АҚШ Ташқи ишлар матбуот котибаси Ал-Жазирага. Котибага кўра, «айни маслаҳат қайта барқарорлик ўрнатиш ва Саррож билан Ҳафтарни музокара столига жалб қилиш учун бир босим ҳисобланади». Чунки Америка Ҳафтарни қўллаб-қувватлаётганини маълум қилгач, бунинг ортидан Саррож ҳукуматига босим қилиб, уни музокарага ва Ҳафтарни ҳукуматга шерик қилишга мажбурлаяпти. Бу билан Британиянинг Сухайрот келишуви барбод бўляпти. Афтидан, Ҳафтар Ливиянинг қонуний бир қўмондони сифатида эътироф этилиб, АҚШнинг Ливиядаги нуфузи ёйилишига ёрдам бериши учун ишлар шунга қараб кетаётган кўринади. Чунки агар Ҳафтар Триполини назорат остида ушлаб турадиган бўлса, қонунан эътироф этилмай қолади ва ҳокимият босқинчисига айланиб, одамлар Қаззофийни ағдаришгани каби, уни ҳам ағдаришга ҳаракат қилишади.
Бундан Ливиядаги кураш икки мақсадда бўлаётгани аён бўлмоқда: Биринчи мақсад, Исломни ҳокимиятга келишини олдини олиш. Бу мақсадни «терроризм»га, «экстремизм»га ва сиёсий Исломга қарши кураш эканини иддао қилишади. Иккинчи мақсад нефт ресурслари. Яъни, инвестиция, деган нарсани дастак қилиб олиб, айни ресурсни ўғирлаш учун ким ўзар ўйнашиш.
Ливияда йўл қўйилган энг катта хато мустамлакачи кучларнинг НАТО дастаги остида киришига йўл қўйилгани бўлди. Маҳаллий томонлар шу кучлар билан ва унга тобе регионал давлатлар билан алоқа қилишди. Зотан, ҳар бир юртдаги аҳвол шундай. Чунки ажнабий давлат ва унга қарашли давлатлардан ёрдам сўраш ўз жонига қасд қилиш ва ҳалокатдир. Фикрсиз прагматист оппортунист кимсалар буни тушунишмаяпти. Чунки уларнинг фикр-ёди, қулай фурсатдан фойдаланиб, шахсий манфаатларига эришишга ҳаракат қилиш ва бунинг йўлида ким бўлмасин ёрдам сўрайвериш бўлиб қолди… Улар на юрт тақдирини ўйлашяпти, на Уммат ва на охиратларини… Улар фикр, фикрлашдан мутлақо узоқ бўлиб, принципли бўлишни мазах қилишяпти, ўз иродаларини «қўллаб-қувватловчи давлатлар»га гаров қилиб, ўзлари ва юртлари тақдирини ўшалар қўлига топширишяпти… шунингдек, кофирларга малай ва дўст бўлаётганларидан уялишмаяпти. Ҳафтар билан Саррож ўртасида ҳам ажнабий қўллаб-қувватловни топиш учун шундай пойга кетяпти.
Шунинг учун холис даъват аҳли одамлар ва етакчилар орасида фаолият қилиб, улар онгини ўстирмоқлари керак. Токи, малай ҳукмдорлар ва уларнинг хўжайинлари мағлуб бўлиб, Аллоҳга ёрдам беришсин ва Аллоҳ ҳам уларга нусрат-ёрдам ато этсин.
Роя газетаси сайтидан олинди
